Luc Coene: ‘Taxshift absoluut nodig’

“Een taxshift is absoluut nodig”. Dat verklaarde gouverneur Luc Coene van de Nationale Bank (NBB) bij de voorstelling van het jaarverslag van die bank. De hoge loonkosten in België wegen volgens hem op het groeipotentieel en op de jobcreatie. Hoe de tax shift er moet uitzien, welke lasten moeten stijgen om de lasten op arbeid te kunnen verminderen, “is aan de politiek”.

“Het is aan de politiek om een keuze te maken”, aldus Luc Coene, al blijkt volgens hem uit statistieken van de Europese Commissie dat er ruimte is voor een BTW-verhoging.

De voorstelling van het jaarrapport was het laatste optreden van Coene, net voor zijn pensionering begin maart. De gouverneur schuwde de politieke actualiteit niet. Een groot deel van de presentatie werd besteed aan “de uitdagingen die ons land te wachten staan ter vrijwaring van het Belgische sociaal model”.

De economische groei van 1 procent in 2014 was beter dan de voorgaande jaren, maar onvoldoende om aan onder meer de uitdaging van de vergrijzing weerwerk te bieden, luidt de conclusie van de NBB. Er zijn dus structurele hervormingen nodig, zoals een verschuiving van de lasten op arbeid naar consumptie, milieu of kapitaal. Zo kampt België met de hoogste loonkosten van alle eurolanden, zeker in de industrie maar ook bij de diensten. “We staan eenzaam aan de top”.

‘120.000 banen weg’

Coene wees erop dat een belangrijk deel te wijten is aan belastingen en socialezekerheidsbijdragen, maar dat ook de nettolonen in België al bij de hoogste zijn. “Er is dus weinig marge voor verdere loonsverhoging, om de competitiviteit van onze bedrijven niet aan te tasten”, klonk het in een waarschuwing naar de sociale partners. Door die hoge loonkosten zijn er te weinig Belgen aan de slag: de arbeidsparticipatie ligt met ongeveer 68 procent bij de laagste in de eurozone, met uitzondering van de “perifere landen” als Griekenland of Spanje. Er worden volgens Coene te weinig banen gecreëerd, vooral dan in de private sector. Zo kwamen er tussen 2000 en 2013 in de private sector 159.000 banen bij, tegen 352.000 door de overheid gefinancierde banen, inclusief door dienstencheques. In de industrie daalt het aantal jobs al dertien jaar op rij. In totaal gingen in de industrie in die periode 120.000 banen verloren. “Het is nochtans dit deel dat welvaart creëert en de lasten draagt”, aldus Coene, die erop wees dat de hoge loonkosten “als een molensteen rond de productieve economie hangen”.

‘Uitzonderingen aanpakken’

De Nationale Bank ziet verschillende mogelijkheden voor een taxshift. Een voorkeur gaf de gouverneur niet, maar hij wees er wel op dat België voor de crisis nog bij de landen met het hoogste BTW-tarief was, maar intussen niet meer. “Door de crisis hebben heel wat landen al extra inkomsten gezocht”. Coene suggereerde om te snoeien in de uitzonderingstarieven. “Wat is de logica van de lagere BTW op elektriciteit?”, zo vroeg hij.

Op de vraag of een hogere BTW de consumptie niet zou aantasten, pleitte de gouverneur ervoor om op lange termijn te denken. “Op korte termijn zal er misschien een effect zijn op de consumptie, maar op lange termijn mogen we de jobs van onze kinderen en kleinkinderen niet hypothekeren.”

Voor wat het belasten van kapitaal betreft, ligt België volgens de NBB-gouverneur al boven het eurogemiddelde. Het gaat dan wel om een brede definitie waarbij bijvoorbeeld ook de nucleaire taks mee in rekening wordt genomen. Coene ziet hier nog mogelijkheden in een heffing op meerwaarden, snoeien in de belastingaftrekken of het niet langer vrijstellen van de rente-inkomsten op het spaarboekje.

Ruimte in de begroting om de vraag te stimuleren ziet de gouverneur niet. “Duitsland is één van de weinige landen in de eurozone waar er nog marge is voor wat betreft extra uitgaven, in België is dat niet echt het geval.” Ons land kan wel profiteren van de lage rente: die creëerde sinds 2009 11,2 miljard euro (2,8 pct bruto binnenlands product) extra ruimte, maar desondanks loopt de staatsschuld nog altijd op.

Coene waarschuwde dat de vergrijzing de begroting nog verder onder druk zal zetten: de kosten zouden tegen 2040 met 5,8 pct van het bbp stijgen. Een deel van die extra kosten -ongeveer de helft- kan worden opgevangen door het respecteren van de Europese begrotingsregels, maar de rest moet dus komen van structurele hervormingen, ook in het pensioenstelsel.

Rentevoet

Coene had het ook over de rentevoeten. De aanhoudend lage rente zet de rendabiliteit van de verzekeringsmaatschappijen in België onder druk. Coene pleitte voor een aanpassing van de gewaarborgde rentevoet. “Men zou die toch wel een beetje moeten aanpassen om met de realiteit rekening te houden”, zei hij.

De verzekeringsmaatschappijen trekken al lang aan de alarmbel. Voor langetermijnproducenten zoals bijvoorbeeld groepsverzekeringen, geldt er een wettelijk gewaarborgde rentevoet. Die bedraagt minstens 3,25 procent, maar gezien de lage rente op de financiële markten is het voor de verzekeringsmaatschappijen geen evidentie om die te halen. Bovendien kijken de verzekeraars vanaf volgend jaar aan tegen nieuwe kapitaalverplichtingen onder Solvency II. Uit een stresstest van de Nationale Bank slaagt in het slechtste scenario (lagerentemodule, nvdr) ongeveer 20 procent van de verzekeraars er niet in de toekomstige eisen na te leven. Voor wat de banken betreft, ziet Coene vooral een risico op het gebied van winstgevendheid. “Door de lage economische activiteit en lage rente vrezen we dat ze gaan zoeken naar een hogere rendabiliteit en dus weer meer risico’s nemen”, luidde het.

(Belga/RR)