‘Klimaatbeheersing moet meer zijn dan minder CO2 uitstoten’

We moeten nadenken over manieren om koolstofdioxide uit de atmosfeer te halen, en om de zonneschijn te temperen.

In The Scientific Adventures of Baron Münchausen uit 1917 stuurt de baron boodschappen vanaf Mars naar zijn toehoorders op aarde. Daar heeft hij boven het planeetoppervlak enorme kubussen van draadgaas gezien, de martiaanse luchtzuiveringsfabrieken, die de koolstofdioxide uit de atmosfeer schrobben. De baron vraagt: “Hoelang zal het met jullie steenkool verbrandende machines nog duren voor de aardse atmosfeer ook reinigingsfabrieken nodig heeft?”

Het antwoord lijkt te worden: een stuk langer dan een eeuw en een stuk korter dan twee. Het lijkt erg waarschijnlijk dat er de komende eeuw genoeg koolstofdioxide uitgestoten zal worden om de temperatuur op aarde met meer dan 1,5 graad boven zijn pre-industriële niveau te laten stijgen. Waarschijnlijk is het ook genoeg voor een stijging van meer dan 2 graden. Het Verdrag van Parijs van 2015 noemt dat te veel. De ondertekenende landen verplichtten zich ertoe de opwarming tot 1,5 graden te beperken en absoluut onder de 2 graden te houden.

Om dit doel te halen kan de mensheid niet anders dan voor het einde van deze eeuw miljarden tonnen koolstofdioxide uit de atmosfeer halen. Technologische ingrepen op die schaal worden klimaatengineering genoemd. Het is een stap waar beleidsmakers lange tijd voor zijn teruggeschrokken, maar die ze nu een stuk ernstiger overwegen.

Parijs spreekt over de mogelijkheid van ‘negatieve uitstoot’, zoals fotosynthese. Maar de aarde kan niet volledig bebost worden. Waarschijnlijk moeten we ooit onze toevlucht nemen tot technologie die koolstofdioxide uit de lucht verwijdert. De afgelopen jaren hebben een Canadees en een Zwitsers bedrijf proefprojecten gebouwd.

Een schild voor de zon

Een andere vorm van klimaatengineering houdt ook kansen én risico’s. Daarbij zou de aarde worden afgekoeld door meer zonlicht terug te kaatsen. Dat kan gedaan worden door bepaalde wolken witter te maken of door in de stratosfeer een dunne laag partikels te injecteren. In 2018 willen onderzoekers van Harvard de eerste experimenten in de stratosfeer uitvoeren om de fysische en chemische effecten van een deeltjessluier te meten.

‘Zonne-engineering’ kan voor onmiddellijke verlichting zorgen in de tientallen jaren of eeuwen dat emissieverminderingen en negatieve emissies nodig zijn om het werkelijke probleem op te lossen.

De mogelijke voordelen van deze techniek worden gebagatelliseerd, terwijl de risico’s de nadruk krijgen. Als zo’n ingreep niet correct wordt opgezet of anders zou uitpakken dan bedoeld was, zou hij het leven van sommige mensen veel slechter maken in plaats van een beetje beter. Die risico’s zetten sommigen ertoe aan een verbod te eisen op het gebruik van zulke technologieën. Maar dat zou een onderschatting inhouden van de echte risico’s die klimaatopwarming inhoudt. Het is beter om de voor- en de nadelen van klimaatengineering explicieter mee te laten wegen bij ramingen. Ze moeten ook deel uitmaken van beleidsdiscussies. Momenteel kan iedereen ongestraft klimaatengineering negeren in de discussie. Dat moet veranderen.

De kans is klein dat de doelstellingen van Parijs bereikt worden zonder nieuwe benaderingen. De beste en mooiste manieren om ze te bereiken omvatten misschien ook andere nieuwe technologieën. Maar zonder een volledige en openhartige discussie zullen we dat misschien nooit weten.