Het verzet van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez tegen een indexsprong en een hogere btw leidt tot een crisis die de hervormingstrein doet stilvallen. Al heeft de Franstalige liberaal een punt als hij prioritair de uitgaven wil beperken. “Een btw-verhoging is een onderdeel van het geheel. Maar eerst moet de regering bewijzen dat ze durft in te grijpen in de uitgaven”, zegt econoom Ivan Van de Cloot.
De beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen en de kernuitstap. Dat zijn de enige hervormingen die de regering-De Wever in de eerste maanden van haar bestaan heeft gerealiseerd. Of de hervorming van de pensioenen, de flexibilisering van de arbeidsmarkt, de activering van langdurig zieken en de meerwaardetaks er komen, is hoogst onzeker. Zolang de federale regering geen akkoord bereikt over de meerjarenbegroting, staat de hervormingstrein stil.
In de Wetstraat krijgt MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez de zwarte piet toegeschoven voor de patstelling. In de zoektocht naar 10 miljard euro om de begroting tegen 2029 op koers te houden wil de Franstalige liberaal niet weten van ingrepen als een indexsprong of hogere belastingen zoals een aangepast btw-tarief, een miljonairstaks of een hogere belasting op effectenrekeningen. ‘Hervormen, niet belasten’ is zijn mantra. Alleen is de realisatie van die hervormingen dus gehypothekeerd.
Campagnemodus
De andere regeringspartijen krijgen de indruk dat de MR-voorzitter in een constante campagnemodus zit. Zo wordt af en toe gespind dat Bouchez uit is op vervroegde verkiezingen. Hij zou dan wel stemmen verliezen in Wallonië, maar met MR-lijsten in Vlaanderen kan dat misschien gecompenseerd worden met extra zetels. Zeker nu Open Vld in de touwen hangt en Bouchez bij Vlaamse werkgevers op het schild wordt gehesen voor zijn verzet tegen nieuwe en hogere taksen.
België behoort met zijn fiscale druk nu eenmaal tot de wereldtop. Bouchez droomt nog altijd van een soort van thatcheriaanse revolutie op zijn Belgisch, met een diepgaande afslanking van het overheidsapparaat, een lagere fiscale druk en verregaande besparingen in de sociale zekerheid. Dat lijken geen slechte ideeën, want het overheidsbeslag bedraagt 55 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Maar daarin volgen de andere regeringspartijen hem niet. Bovendien is daarvoor in de Kamer gewoon geen meerderheid. MR, N-VA en Open Vld (samen 50 zetels) zouden zo’n beleid kunnen voeren, maar komen daarvoor maar liefst 26 zetels te kort.
‘Politici vragen inspanningen van de burger, maar dan moeten ze het fatsoen hebben eerst naar zichzelf te kijken’
In eigen boezem
Kijken we alleen naar de economische argumenten van MR, zonder de politieke strategie in rekening te nemen, dan heeft Bouchez een punt. “Ik vind het logisch dat een partij als MR geen btw-verhoging wil bij de eerste ingreep om de begroting te saneren”, zegt econoom Ivan Van de Cloot (Stichting Merito). “Een btw-verhoging is een onderdeel van het geheel en kan later komen. Maar eerst moet de regering bewijzen dat ze durft in te grijpen in de uitgaven. Met de 10 miljard euro waarvan sprake, zitten we nog maar aan de aperitiefhapjes. Politici vragen inspanningen van de burger, maar dan moeten ze het fatsoen hebben eerst naar zichzelf te kijken.”
Dat betekent: een einde maken aan de groei van de uitgaven. Die namen in België toe van 51,8 procent van het bbp in 2019 naar 54,1 procent in 2024. Het corona-effect is uitgewerkt. In het jaar van de pandemie, 2020, stegen de overheidsuitgaven tot 58,5 procent van het bbp, maar in 2022 waren ze alweer gezakt naar 52,5 procent om daarna weer te stijgen. De regering-De Wever heeft een plan klaar om nog te besparen op het overheidsapparaat, onder andere bij de federale overheidsdiensten, maar dat dossier is verre van afgerond. “Bedrijven halen gigantische efficiëntiewinsten dankzij artificiële intelligentie”, stelt Van de Cloot vast. “Ook bij de federale overheid kan automatisering extra middelen vrijmaken. In België staan we daar nergens mee. Als ik in de Wetstraat rondloop, klampt men mij tijdens begrotingscontroles aan met de vraag: ‘Weet jij nog een paar quick wins?’ Dat gebrek aan langetermijndenken vind ik ziekelijk.”
“Daarom vind ik het niet gepast direct een btw-verhoging te vragen aan de bevolking. Kijk als overheid in eigen boezem. Al acht ik een aanpassing van het btw-stelsel op termijn onvermijdelijk. Op basis van de tarieven innen we in België veel te weinig btw-inkomsten, dat is een kaas met gaten. Noem het gerust inefficiënte zotternijen, waarbij het tarief verschillend is als je een broodje meeneemt of opeet op een terras.”
Hogere groei
Bouchez lijkt er met zijn focus op hervormingen op te rekenen dat die op termijn zorgen voor een hogere werkzaamheidgraad, meer economische groei en dus terugverdieneffecten die de begroting gezonder maken. Nu al is duidelijk dat de invoer van de pensioenmalus – wie vroeger stop met werken dan de wettelijke pensioenleeftijd ziet zijn uitkering per jaar dalen – de meerkosten van de vergrijzing tegen 2070 halveert. Dat is nog veraf en gaat eerder om een minder snelle stijging van de uitgaven dan een daling, maar is het bewijs dat hervormingen een impact hebben. “We raken nauwelijks aan een economische groei van 1 procent op jaarbasis. Als je daar beweging in krijgt en de groei met een kwart optrekt, dan kun je op lange termijn bijna de helft van de vergrijzingskosten wegwerken”, berekent Ivan Van de Cloot. “Al moet je opletten met de aanname dat meer economische groei de stijging van de sociale uitgaven zomaar zal stoppen. Ik heb het moeilijk met die calculus. We zitten in een sociaal model waarin de neiging groot is de vruchten van de groei te gebruiken voor extra uitgaven. Bijvoorbeeld om het budget in de gezondheidszorg op te trekken.”
