Kan de Belgische zorgsector de nakende stroom coronapatiënten aan?

Terwijl het aantal besmettingen stijgt, loopt de zorgsector een race tegen de tijd.

Bekeken specialisten covid-19 aanvankelijk door een medische bril, dan verschuift het zwaartepunt van de aandacht steeds meer naar de logistieke aspecten die het bemeesteren van de coronacrisis bemoeilijken. De mondialisering van de economie speelt in het nadeel van een land als het onze. Zuid-Korea kon bijvoorbeeld gedeeltelijk terugvallen op de eigen productie van mondmaskers, terwijl wij volledig afhangen van de import.

België overschreed op maandag 16 maart de drempel van duizend officiële coronabesmettingen. Wereldwijd waren er meer dan 170.000. Het dodental komt in de buurt van 7000. Wie denkt dat het voor ons land nog meevalt, vergist zich. De medische sector kijkt met angst in het hart naar de komende weken. De Belgische zorg staat voor een ongeziene stresstest.

Capaciteit intensieve zorgen

De jongste dagen probeert de overheid met maatregelen het aantal besmettingen te vertragen, in de hoop dat de infrastructuur zal volstaan. Van honderd besmette patiënten komen er slechts vijf terecht op intensieve zorg. Aan het begin van deze week was zowat de helft van de 1900 bedden in intensieve zorg bezet, waaran 53 door coronazieken. Volgens de federale overheidsdienst Volksgezondheid is er nog geen capaciteitsprobleem, maar de verwachting is dat het aantal bedden op intensieve zorg onvoldoende is om de piek in coronabesmettingen op te vangen.

Internationaal groeit het aantal besmettingen gemiddeld met 33 procent per dag. In ons land is dat momenteel zo’n 25 procent. De maatregelen van de regeringen van ons land moeten dat cijfer doen dalen naar 10 procent. Het asociale gedrag van landgenoten die feestjes bezochten of toiletpapierfiles in de supermarkt veroorzaakten, kan daar een stokje voor steken.

De medische sector vreest dat de eerste piek in de opnames er komend weekend aankomt. “Het aantal beschikbare bedden op intensive care zal de komende weken waarschijnlijk niet volstaan”, bevestigt Marc Geboers, directeur algemene ziekenhuizen bij de ziekenhuiskoepel Zorgnet-Icuro. “Daarom zoeken we extra capaciteit in brandwondencentra en post-operatieve afdelingen.”

Voorts proberen heel wat ziekenhuizen op eigen initiatief hun capaciteit met bedden voor intensieve zorg op te voeren. “Ze doen dat door operatiekwartieren en consultatieruimtes om te bouwen tot intensive care”, vertelt Marc Moens, erevoorzitter bij het artsensyndicaat BVAS.

Geboers verwacht ook een positief effect van de maatregel alle niet-dringende medische ingrepen op te schorten.

Beschikbaar personeel

Het personeel is een tweede flessenhals. Ziekenhuizen voeren sinds vorige week interne verschuivingen door en trekken extra werkkrachten van buiten de ziekenhuisorganisatie aan. Het gaat om mensen die pas met pensioen zijn gegaan of die de zorg hadden ingeruild voor een administratieve baan. “De interne mensen kunnen dan doorschuiven naar de intensieve zorg en de instromers kunnen instaan voor de basiszorg”, zegt hij. “Elk ziekenhuis maakt een continuïteitsplanning op, om de mogelijke uitval aan te vullen. Dat is geen makkelijke oefening.”

Bovendien zijn er onder het ziekenhuispersoneel al besmettingen. Voorlopig zijn dat uitzonderingen, maar hun aantal zal ongetwijfeld toenemen. Zeker als er onvoldoende beschermingsmateriaal is.

Medisch materiaal

Het dreigende tekort aan mondmaskers en beschermingskledij is een ernstig probleem. “Dat is zoals de brandweer naar een brand te sturen zonder de juiste beschermingskledij”, zegt Moens. “Er dreigt een majeur probleem als artsen en verpleegkundigen onbeschermd zorg moeten verlenen. Als het zorgpersoneel massaal besmet wordt, dan komen we in een dramatische vicieuze cirkel terecht.”

Daarom is het alle hens aan denk om een oplossing te vinden voor de misgelopen bestelling van 5 miljoen mondmaskers. Die moesten vorig weekend geleverd worden, maar door fraude bij de Turkse leverancier is dat misgelopen. Het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block laat weten dat ze er alles aan doet om het probleem op te lossen. “Onze zorgverleners zijn onze frontsoldaten in de strijd tegen covid-19”, zegt woordvoerder Tijs Ruysschaert. “De internationale markt van beschermingsmiddelen staat gigantisch onder druk. Ons land ontsnapt daar niet aan. Maar we werken nu op diverse denksporen om beschermingsmateriaal te pakken te krijgen. We hebben ingetekend op een Europese aanbesteding en ook nationaal zoeken we oplossingen. Een eerste voorbeeld is de lading van 300.000 maskers die vandaag zijn aangekomen, en die we hebben verkregen via Jack Ma en de Alibaba Foundation.”

Financiële druk

In het verzekeringscomité van afgelopen maandag kwam bovendien de financiële druk op de ziekenhuizen op tafel. Afgaande op de jaarlijkse doorlichting is een op de drie Belgische ziekenhuizen verlieslatend. De groep die wel positieve cijfers kan voorleggen, heeft bovendien niet veel marge.

Deze crisis veroorzaakt financiële druk. Bijvoorbeeld omdat de ziekenhuizen inkomsten mislopen door het uitstel van niet-dringende ingrepen. De gebruikelijke afhoudingen op die artsenhonoraria – gemiddeld 41 procent – stromen nu niet door naar het ziekenhuis, terwijl dat juist extra uitgaven moet doen. “We brengen de verloren inkomsten en de stijgende uitgaven door de pandemie zorgvuldig in kaart”, zegt Jan Eyckmans, woordvoerder van de FOD Volksgezondheid. “Maar voor zover wij weten, zijn er nog geen ziekenhuizen die hierdoor liquiditeitsproblemen kampen.”

Marc Moens signaleert dat in het verzekeringscomité eensgezindheid bestaat over een voorstel in extra middelen te voorzien die de verloren inkomsten te compenseren. Het is nog wachten op de goedkeuring van hogerhand. Voor de eerstelijnsartsen die inkomsten derven door een toenemend aantal telefonische consultaties, is er wel al een oplossing. Vanaf 15 maart geldt een terugbetaalbaar honorarium van 20 euro voor een teleconsultatie. Opvallend: de patiënt betaalt geen remgeld.