Johan Van Overtveldt (N-VA): ‘Hopelijk wordt de Europese ruk naar rechts niet destructief’

In het Europees Parlement halen de pro-Europese partijen nog altijd een mathematische meerderheid. Maar Johan Van Overtveldt, Europees parlementslid voor N-VA, voorspelt dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de steun van de conservatieven zal nodig hebben voor een tweede mandaat.

Een politicus hoeft niet elk dag op tv te komen om veel voorkeurstemmen te halen. Johan Van Overtveldt, Europees Parlementslid voor N-VA en gewezen Belgisch minister van Financiën, was de voorbije jaren niet zo vaak meer in de media te zien, maar haalde niettemin 213.609 voorkeurstemmen in de Europese verkiezingen van vorige zondag. In november 2023 werd Van Overtveldt uitgeroepen tot ‘meest invloedrijk lid van het Europees Parlement’. Dat was bij veel mensen blijven hangen, stelde Van Overtveldt vast toen hij de voorbije weken de boer opging. “Van Roeselare, Eeklo en Ninove tot in Beringen, het kwam telkens naar boven in gesprekken met mensen.”

Van Overtveldt moet enkel gewezen Belgisch premier Sophie Wilmès van MR (543.821 voorkeurstemmen) en Tom Vandendriessche van Vlaams Belang (318.151) laten voorgaan. Het succes van Vandendriessche is geen alleenstaand geval. Ook in de rest van Europa haalde uiterst rechts grote successen. De blikvanger is het Rassemblement National in Frankrijk. De partij rond Marine Le Pen haalde dubbel zoveel stemmen als de coalitie rond president Emmanuel Macron, die van de weeromstuit vervroegde parlementsverkiezingen afkondigde.

Green Deal

Van Overtveldt is niet echt gerust in de Europese ruk naar rechts. “Ik hoop dat het een constructieve ruk naar rechts wordt, en geen destructieve. Een constructieve ruk naar rechts betekent volgens mij een bijsturing van de Green Deal (die Europa tegen 2050 klimaatneutraal moet maken, nvdr), zodat de concurrentiekracht van de Europese industrie gevrijwaard blijft. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen had een begin gemaakt met die bijsturing. Maar de meerderheid van christendemocraten, socialisten, liberalen en groenen waarop zij steunde, is nu wel erg dun geworden, zeker als je weet dat een belangrijke stroming binnen de Duitse christendemocraten, waartoe Von der Leyen behoort, een einde wil maken aan het groen-linkse beleid van de vorige Europese commissie.”

Als Von der Leyen in de volgende legislatuur de bijsturing van de Green Deal wil volhouden, zal ze voluit moeten gaan voor de christendemocraten, de liberalen en de ECR, volgens Van Overtveldt. Tot de ECR – voluit Europese Conservatieven en Hervormers – behoort N-VA, en ook Broeders van Italië, de uiterst rechtse partij van premier Giorgia Meloni, die net als Le Pen een eclatante overwinning haalde in de Europese verkiezingen. Dat Von der Leyen de voorbije maanden duidelijk haar sympathie voor Meloni liet blijken, is geen toeval, volgens Van Overtveldt. “Ik heb nog geen definitieve cijfers, maar de Broeders van Italië zouden weleens dertig zetels kunnen halen. Bij de fractievorming in het Europees Parlement kan dat een wereld van verschil maken.”

Verbrandingsmotoren

Maakt Von der Leyen zich niet kwetsbaar door eerst met de pro-Europese partijen samen te werken, en zich nu te laten gijzelen door uiterst rechts? “Je kunt het ook anders bekijken”, zegt Van Overtveldt. “Von der Leyen was te ver meegegaan in het groene verhaal van Frans Timmermans (de Europese commissaris die tot halfweg 2023 verantwoordelijk was voor de uitvoering van de Green Deal, nvdr). Von der Leyen, een Duitse, kwam tot dat besef door de penibele situatie waarin de Duitse industrie verkeerde, en nog altijd verkeert. Wordt ze daarom gegijzeld door rechts? Volgens mij wordt ze veeleer gegijzeld door de sociaal-economische werkelijkheid.”

Opdat de Europese economie de wereldwijde concurrentiestrijd zou overleven, moet de Commissie veel meer opties openhouden inzake energie- en klimaatbeleid. “De Green Deal werd van bovenaf doorgeduwd”, zegt Van Overtveldt. “De politiek dicteerde wat moest gebeuren, en vooral hoe dat moest gebeuren. Verbrandingsmotoren voor auto’s? Weg ermee. Kernenergie? Geen sprake van. Intussen laten Duitse auto-industriëlen weten dat verbrandingsmotoren heel wat groener kunnen worden dankzij innovatie. Zonne- en windenergie zijn prima, maar voor betrouwbaarheid en beschikbaarheid van energie blijven kerncentrales nodig. Het Europese top-downbeleid is achterhaald. Het contrasteert met het Amerikaanse beleid dat van onderuit – met de Inflation Reduction Act – een hele waaier aan innovatieve activiteiten tot leven laat komen.”

Finesse

Zal de nieuwe Europese Commissie ook iets doen aan de subsidiewedloop tussen de lidstaten? “Dat is een moeilijk punt”, zegt Van Overtveldt. “Frankrijk staat bekend om zijn staatssteun aan bedrijven, maar ook andere landen bezondigen zich eraan. De beteugeling van staatssteun en protectionisme moet in ere hersteld worden. Maar ik vrees dat mevrouw Le Pen dat helemaal anders ziet. Dan komen we terecht in wat ik destructief rechts noem.”

Ook de nieuwe Europese begrotingsregels kunnen de Commissie weleens in een lastig parket brengen, volgens Van Overtveldt. “Binnenkort zal een tiental lidstaten op het strafbankje belanden, niet alleen België, ook zwaargewichten als Frankrijk en Italië. Dan wordt het spannend. Als Parijs en Rome protest aantekenen, en de Commissie duwt toch haar zin door, kan dat een crisis uitlokken op de financiële markten en de euro ondergraven, iets wat de begrotingsregels net moesten vermijden. Maar als de Commissie terug in haar schulp kruipt, verliest ze haar geloofwaardigheid, wat evengoed de euro ondergraaft. De begrotingsregels zullen veel tact, finesse en overtuigingskracht vergen van de Commissie. Een monetaire unie heeft nu eenmaal begrotingsdiscipline nodig. Draconische maatregelen hoeven niet. Het volstaat de begroting in evenwicht te brengen over de conjunctuurcyclus heen, en ervoor te zorgen dat periodes van schuldopbouw gevolgd worden door schuldafbouw.”

Noordzee

Later deze maand vergaderen de Europese leiders over de verdeling van de jobs in de nieuwe Commissie. Allicht zullen ze opnieuw Ursula von der Leyen voorstellen als Commissievoorzitter, al is dat niet 100 procent zeker, volgens Van Overtveldt. De Europese verkiezingen hebben de machtsverhoudingen in Parijs, Berlijn en Den Haag in beweging gebracht. Van Overtveldt hoopt dat België een mooie commissarispost kan bemachtigen. “Als je pech hebt, word je Europees commissaris bevoegd voor de vissen die in de Noordzee naar links zwemmen.”

Hoe ziet Van Overtveldt zijn toekomst na de verkiezingsoverwinning van N-VA? Wordt hij opnieuw minister van Financiën in de federale regering? “De kiezer gaf mij een duidelijk mandaat om mijn werk in het Europees Parlement voort te zetten, en dat zou ik graag doen.” z