Jihadisten krijgen hoop op comeback na het kalifaat

De implosie van Islamitische Staat zal de aandacht richten op Koerdische milities, Hezbollah en Al Qaeda.

Het door Islamitische Staat (IS) bevochten kalifaat is een bedreiging die vernietigd moet worden. Dat zal in 2018 gebeuren. De kans is groot dat de leider Abu Bakr al-Baghdadi zal worden gedood.

De ondergang van het kalifaat zal de lijdensweg van het Midden-Oosten niet beëindigen, maar nog duidelijker de onderliggende spanningen onderstrepen. Nieuwe conflicten laaien op nu vroegere vijanden elkaar weer te lijf gaan.

Koerden en Hezbollah

Bashar al-Assad zal meer en meer worden aanvaard als de leider van Syrië. In Irak zal premier Haider al-Abadi zijn controle uitbreiden met de steun van Amerika en Iran.

Maar dat zal alleen tijdelijk de krachten beteugelen die de moderne Arabische staten ontwrichten: het gebrek aan legitimiteit van autocraten, sektarische en etnische rivaliteit, een mislukt economisch beleid en een massale jeugdwerkeloosheid.

Op veel plaatsen zullen gewapende groepen optreden als plunderaars of staten in de staat. Twee groepen, de Koerdische milities en de Libanese sjiitische Hezbollah, moeten in 2018 in de gaten worden gehouden.

De Koerden zijn de grootste minderheid in de regio die een eigen staat wordt ontzegd. Van de 25 tot 35 miljoen Koerden die verspreid over vier landen leven, hebben die van Irak lange tijd de grootste autonomie genoten. Maar toen de president van de Iraakse Koerdische regio Masoud Barzani een referendum over onafhankelijkheid afkondigde, laaide de vijandigheid van de buren op.

Iran en zijn sjiitische bondgenoten zijn de grootste winnaars in deze puinhoop. Hezbollah is getransformeerd van een militaire staat in de staat in Libanon tot een sjiitisch vreemdelingenlegioen. Het heeft zware verliezen geleden, maar de strijders hebben geleerd in bataljon- en brigadeformatie te opereren.

Dat heeft alarmbellen laten afgaan in Israël. Het is bang dat Hezbollah zich in Syrië zal ingraven en dat het te maken krijgt met een tweede front. Beide kanten hebben elkaar bedreigd met een nieuwe oorlog.

Bin Laden slaat terug

De pogingen van Donald Trump om Iran onder druk te zetten, zullen niet doeltreffend zijn. Door het nucleaire akkoord op te zeggen kan hij het land niet meer in toom houden. De kansen stijgen dat er een onbuigzame grootayatollah opstaat als de ouder wordende Ali Khamenei sterft.

Door de rivaliteit tussen hun vijanden zullen de jihadisten hoop krijgen op een comeback. IS-overlevenden zullen het geweld meenemen naar hun land. Nu er geen kalifaat meer is, zullen anderen worden opgenomen door Al Qaeda, dat zich zal laten gelden als het belangrijkste jihadistische netwerk.