Jan Van Calster (Marsh): ‘Handel is een wapen geworden’

Uit het Global Risks Report 2020 van het Wereld Economisch Forum blijkt een stijging van de economische en geopolitieke polarisatie. Trends sprak met Jan Van Calster, commercieel directeur van risicobeheerder Marsh, over de risico’s en oplossingen.

De opwarming van de aarde, verlies aan biodiversiteit, rampen door natuur en mens, en het falen van klimaatacties: daarvoor waarschuwt het Wereld Economisch Forum (WEF) in het Global Risks Report. In die studie wordt gepeild naar de belangrijkste risico’s die de wereldorde bedreigen. Voor het eerst in het 15-jarige bestaan van het rapport draaien alle langetermijnrisico’s rond het milieu.

Op korte termijn wordt vooral gevreesd voor de toename van economische confrontaties en nationaal gestuurde politieke polarisatie. Ook het toenemend aantal hittegolven en de vernietiging van ecosystemen baren zorgen. De vrees voor cyberaanvallen vervolledigt de top vijf.

Marsh & McLennan is al jarenlang een strategisch partner van het WEF bij de uitvoering van het rapport. Jan Van Calster, commercieel directeur België en Luxemburg, deelt zijn inzichten.

Met welke problemen en risico’s worden ondernemers geconfronteerd door die toenemende geopolitieke polarisatie?

“We hebben de top van de globalisering bereikt. Jarenlang streefden wereldleiders en beleidsmakers ernaar om internationaal zo goed mogelijk samen te werken. Landen en continenten sloten handelsverdragen af om dat in goede banen te leiden.

“Nu zien we een omgekeerde beweging. De deglobalisering is begonnen. Oude en jarenlange internationale allianties brokkelen langzaam af, want handelsverdragen worden willekeurig opgezegd. Kijk naar de Verenigde Staten en China. Zij vertegenwoordigen samen 40 procent van het wereldwijde bruto product. We verwachten dat de economie in 2020 maar liefst 700 miljard dollar zal mislopen door hun handelsoorlog.”

Wat is er veranderd?

“Vroeger werd handel gebruikt voor internationale samenwerking. Nu is het een wapen. Er wordt gedreigd met importheffingen en andere verhoogde tarieven. Dat maakt de situatie erg onvoorspelbaar en onvoorzienbaar voor bedrijfsleiders. Die kortzichtigheid en het gebrek aan stabiliteit heeft een negatieve impact op het bedrijfsleven.”

Hoe wordt de bedrijfswereld daardoor beïnvloed?

“Er is veel onzekerheid, want de handel wordt belemmerd. Niemand weet nog met wie er handel kan of mag gevoerd worden. Of het nu gaat om de import of export van producten, grondstoffen of eindproducten: de volledige keten wordt gehypothekeerd. Als we niet opletten komen we in een wereldwijde neerwaartse spiraal.”

Houdt die geopolitieke instabiliteit ook andere risico’s in?

“Natuurlijk is er het hele klimaatgebeuren. Er zijn grote droogtes, watercrisissen, de voor sommigen ongewilde migratiestroom naar onze contreien … Ook ondernemers worden daarmee geconfronteerd. Ze hebben problemen om de nodige grondstoffen aan te kopen of hebben problemen met de distributie.

“Alle risico’s zijn met elkaar verbonden. De wereldwijde polarisatie en bijhorende handelsproblemen zijn problematisch, maar het is nutteloos om alleen daarop te werken. Ze zorgen bijvoorbeeld ook voor sociale instabiliteit. In Frankrijk komen de gilets jaunes op straat. In Hong Kong waren er maandenlang betogingen. In Chili vonden massaprotestmarsen plaats. Dat heeft allemaal een negatieve impact op de economie.

“Landen zetten in op unilateralisme. Maar om zulke problemen aan te pakken, is er net meer samenwerking nodig. Je kan de wereldwijde klimaatproblematiek of de grote economische risico’s niet individueel aanpakken.”

Kunnen beleidsmakers en regeringen nog iets doen om een eventuele recessie of andere problemen te voorkomen?

“Dat is de vraag van een miljoen. Vroeger zouden de interesten verlaagd worden. Maar de rentevoeten zijn nu al nul of zelfs negatief. Het kán niet lager.

“Ook deficit spending wordt moeilijk. Dat is het creëren van een overheidstekort waardoor men de uitgaven kan verhogen en de werkgelegenheid bevorderen. Zowel de private schuld als die van overheden is de laatste drie jaren drastisch toegenomen. Het is onverantwoord om nog meer schulden aan te gaan. We hebben dus nog weinig mogelijkheden om de boel draaiend te houden.”

Waar ziet u dan wel mogelijke oplossingen?

“Zowel de Europese Unie als de Verenigde Naties hebben het moeilijk. Toch blijft het belangrijk om samen te werken. We zien dat er steeds meer naar ad hoc coalities wordt gezocht. Je kan ook allianties smeden voor een korte termijn. Politieke leiders beseffen dat ze het anders niet redden. Alle risico’s komen in een exponentiële versnelling op ons af.”

Wat bedoelt u daarmee?

“We steven af op een regelrechte catastrofe als we niet in actie komen. De oplossingen moeten dit decennium nog komen. Om het klimaat te redden, moeten we zelfs de komende drie jaren in actie schieten.

“Ik herhaal: alle risico’s zijn aan elkaar gelinkt. Niet alleen het klimaat vormt een probleem. We zitten middenin de vierde industriële revolutie. Artificiële intelligentie verovert de wereld, we discussiëren over de uitrol van het 5G-netwerk … Door het hele cybergegeven zijn er geen grenzen meer. We kunnen alleen overleven als we samenwerken. Het heeft geen zin om nu op landsgrenzen terug te plooien.’

Is daar ook een rol in weggelegd voor het bedrijfsleven?

“Bedrijfsleiders moeten er vooral voor zorgen dat ze zaken kunnen blijven doen. Het is dus noodzakelijk dat ze investeren in risicomanagement. Er moet een plan klaarliggen dat meteen kan worden geïmplementeerd als het nodig is. Wat zullen ze doen als een fabriek in een regio met sociale onrusten ligt? Hoe kunnen ze blijven produceren als een leverancier van cruciale onderdelen uitvalt? We zien dat bedrijfsleiders daar veel actiever over nadenken. Zo kunnen ze de economie draaiend houden.”

Is dat ook hun hoogste prioriteit?

“Samen met flexibiliteit. Er moet een strategie zijn om problemen en risico’s snel aan te pakken, om het proces te durven veranderen in tijden van nood. Ze kunnen ook moeilijk anders als ze willen overleven.”