Jan De Meulemeester over emoties in de politiek: ‘Het politieke probleem van Filip Watteeuw is de politicus Watteeuw zelf’

In de dagelijkse podcast Z7op7 blikt Head of Business News Jan De Meulemeester elke vrijdag op de politiek. Lees hier reeds zijn analyse over het belang van persoonlijke relaties in de politiek, naar aanleiding van de coalitievorming in Gent.

In Gent ligt Groen uit de coalitiegesprekken. Uit alles wat daarover de voorbije dagen uitlekte en geschreven werd, blijkt ook het belang van persoonlijke relaties tussen politici onderling. In Gent bleken die helemaal verzuurd, zoals tussen zetelend burgemeester Matthias De Clercq (Voor Gent) en Groen-kopman Filip Watteeuw? De groene kopman laat nu zelfs weten dat hij bereid is om uit de onderhandelingen te stappen, als dat de kansen op een groene deelname vergroot.

JAN DE MEULEMEESTER. “Er zijn strategische en inhoudelijke redenen om geen stadsbestuur meer te vormen met Groen, maar politiek gaat ook over mensen. Het gaat over personen, hun karakter, hun stijl en of je er al dan niet mee wilt samenwerken. Het belang van die persoonlijke factor wordt vaak onderschat, omdat die relaties niet altijd zichtbaar of uitgesproken zijn.

“De weg naar het nieuwe Gentse stadsbestuur blijkt een boulevard van gebroken persoonlijke relaties. Dat belandt nu allemaal op de straatstenen. Filip Watteeuw is kop van jut. In alle analyses en reacties die opduiken, komen de stijl en de houding van de groene kopman in het vizier als een van de hindernissen tot een samenwerking met Groen.

“Dat gaat dus over emoties en relaties, en die tellen mee in de politiek. Denk aan de fameuze bromance op dit moment tussen de voorzitters Bart De Wever (N-VA) en Conner Rousseau (Vooruit). Je ziet hetzelfde tussen Georges-Louis Bouchez (MR) en Maxime Prévot (Les Engagés), dat zijn precies broertjes. En dat speelt al zeker een rol in de lokale politiek. Als in Ranst Vlaams Belang mag meebesturen, dan klinkt het dat het gewoon ook ‘klikt’ met de lijsttrekker van het Vlaams Belang.

“Emoties en persoonlijke relaties, het duikt op in elke bio- en autobiografie van politici en speelt ook in internationale politiek een belangrijke rol. In hoeverre klikt het tussen twee personen, los van de inhoudelijke verschillen? Kunnen ze samen vlot deals sluiten? Het is blijkbaar iets wat ze bij de stadslijst niet meer zagen in Filip Watteeuw en zijn ploeg.”

Wat is dat dan juist, zo’n politieke vriendschap, zoals de bromance tussen Bart De Wever en Conner Rousseau? Is dat niet wat vreemd? Het zijn totaal andere partijen met een zeer verschillend programma?

DE MEULEMEESTER. “In de politiek – en zeker in ons coalitiestelsel – ben je geen alleenheerser en heb je bondgenoten nodig. Mensen van andere partijen die het goed met jou kunnen vinden, ondanks de ideologische verschillen. Blijkbaar heeft Watteeuw te weinig politieke bondgenoten.

“Het moet klikken tussen mensen. Elkaar begrijpen met één woord, zoals ze zeggen, ook al ben je van een andere partij. Dat is des mensen. Dat maakt iedereen mee op het werk: er zijn nu eenmaal collega’s met wie het goed klikt, ook al deel je niet dezelfde visie. En we kennen allemaal wel iemand – ook al heeft die eigenlijk meestal gelijk – met wie je echt niet graag samenwerkt.

“Ik zag onderzoek dat sprak over de politieke transactiekosten. Persoonlijk vertrouwen, als onderdeel van vriendschap, kan de politieke transactiekosten in een onderhandeling verlagen. Het duurt eenvoudigweg minder lang, je begrijpt elkaar sneller en er wordt geen pad in de korf gezet. Dat is de weg van de minste weerstand richting, ten eerste, een bestuursakkoord en, ten tweede, richting een duurzame én fijne samenwerking die zes jaar moet duren.”

Je hoort wel eens: wie een echte vriend zoekt in de politiek, die neemt beter een hondje. Dit is geen klassieke maar een politieke vriendschap, eerder een bondgenootschap?

DE MEULEMEESTER. “In politieke vriendschap zit opportunisme en wederkerigheid verweven: je rekent erop dat je iets voor elkaar kunt betekenen. Het is dus geen onvoorwaardelijke relatie, zoals in de romantische liefde.

“De Wever en Rousseau, die bromance, een nationalist en een socialist: bien étonnés de se trouver ensemble. Zo’n bondgenootschap is ook tijdsgebonden: de specifieke context maakt dat je natuurlijke partners wordt. Een alliantie met Vooruit helpt De Wever in zijn beoogde herverkaveling van het centrum, terwijl Rousseau zich ergert aan de versplintering richting Groen en de PVDA en ter linkerzijde wil herschikken.

“Dat is de berekening, maar de karakters spelen ook een rol. Je ziet een De Wever die zich wat vaderlijk opstelt tegenover een Rousseau die bijna zijn zoon had kunnen zijn, maar in wie hij het politieke beest en talent heeft geroken én apprecieert. In het programma Het Conclaaf zag je de bewonderende blikken van de jonge Rousseau voor het retorisch talent van De Wever: hij is zelf een hoogvlieger en met De Wever heeft hij een zeldzaam iemand om naar op te kijken.

“Heel nieuw is het niet: we moeten vijftien jaar terug voor een Johan Vande Lanotte die verwees naar een wederzijds respect, het vriendschappelijke contact zelfs met Bart De Wever. Of een De Wever die ook veel respect betoonde voor zijn grote politieke tegenstander Elio Di Rupo, onder meer wegens diens intelligentie en fijnzinnige humor.”

Dat doet denken aan de bromance die er in de jaren negentig was tussen Jean-Luc Dehaene van de CVP en Louis Tobback van de SP.

DE MEULEMEESTER. “Dat waren echte buddy’s. Dat vertelde ook VRT-journalist Johny Vansevenant in Trends Talk, naar aanleiding van zijn onlangs verschenen boek De strijd om de macht. Tobback vond Dehaene een sociaal voelend politicus en Dehaene heeft ooit gezegd dat hij bij de socialisten kon belanden.

“Het omgekeerde bestaat vanzelfsprekend ook: een diepgewortelde nijd. Zo is er de vermaarde vijandschap binnen de CVP tussen Leo Tindemans en Wilfried Martens. Die begon al eind jaren zeventig en duurde tot kort voor het overlijden van beiden tien jaar geleden.”

In de politieke arena en in verkiezingscampagnes wordt natuurlijk gevochten met argumenten. Dan kan het er heel stevig aan toe gaan. Maar in Gent valt erg op hoe specifiek op de persoon van de lijsttrekker werd geschoten. Vergelijk het met een CEO: los van zijn beleid kan diens managementsstijl een probleem zijn. Watteeuw liet inmiddels weten dat hij bereid is niet meer mee te onderhandelen, indien zijn aanwezigheid een probleem zou zijn voor de andere partijen.  

DE MEULEMEESTER. “Het was geen mooi schouwspel sinds het eerdere kartel uit elkaar viel. Coalitiepartners die laatdunkend spreken over de ‘methode-Watteeuw’ die een ‘flop’ is. Socialisten die zich niet meer thuis voelden in het kartel met Groen wegens een ‘arrogante’ opstelling van de kopman. Watteeuw die ‘te polariserend’ zou zijn en ‘on-Gents’ zou besturen. De burgemeester die Watteeuw afdoet als te belerend, te drammerig en te halsstarrig. En net voor de kiesslag vernam journalist Stavros Kelepouris van De Morgen dat ook de Gentse groenen zélf steeds meer vragen hadden bij het lijsttrekkerschap: de kopman zou afschrikken met zijn stijl.

“Er is in het stadhuis en richting de pers al lang een fluistercampagne aan de gang tegen de Groen-schepen. Hij noemde het zelf ‘een karaktermoord die al zes jaar aan de gang is’. Matthias De Clercq wilde de campagne herleiden tot een tweestrijd tussen hemzelf en Watteeuw, vanuit de tactische berekening dat zo’n figuur als Watteeuw bij veel Gentenaars weerstand zou oproepen – daarbij gesterkt door enkele peilingen.

“En of dat nu allemaal waar is of niet, en ook als je de doelbewuste framing eruit filtert, moet je nog steeds objectief vaststellen: het valt toch op dat specifiek de stijl van Filip Watteeuw het mikpunt is.

“Dus: blijkbaar is de zwakke plek van de politicus Filip Watteeuw niet de inhoud, maar de politicus Watteeuw zélf. Een zwakke flank dus, die de partij in de campagne probeerde af te dekken met co-lijsttrekker Hafsa El-Bazioui. In zekere zin met een groter dan verwacht succes, want zij haalde als politiek beginneling en vanaf de tweede plaats méér stemmen dan Watteeuw zelf.

“Groen kan in de pers stampvoeten over Voor Gent en de N-VA en voor het stadhuis een stille wake houden, maar zal ongetwijfeld ook aan introspectie doen. Introspectie betekent: op zoek gaan naar antwoorden in jezelf in plaats van alles op een ander te steken.”

De dagelijkse podcast van Trends Kanaal Z is te beluisteren vanaf 5 uur via Spotify, Apple Podcast en andere podcastkanalen, of hier.