Minister-president Jambon: ‘Waarom maakt Europa Amerikaanse aandeelhouders van halfgeleiderproducenten rijk?’

Waarom is Europa een wereldspeler in onderzoek naar halfgeleiders, maar heeft het zelf geen grote productiefabrieken? Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) gooide de knuppel in het hoenderhok tijdens een bezoek aan CEA-Leti, het Franse imec.

Dinsdag bezocht Vlaams minister-president Jan Jambon CEA-Leti, het imec van de Franse Alpen in Grenoble, als onderdeel van een driedaagse rondreis door Frankrijk. CEA-Leti heeft een jaarbudget van 430 miljoen euro en er werken 2.000 mensen. Imec in Leuven krijgt een gewone jaarlijkse subsidie van 150 miljoen euro. Via private inkomsten groeit dat budget tot 1 miljard euro. Bij imec werken 5.000 mensen.

Beide onderzoeksinstellingen werken al jaren nauw samen. Elk instituut doet daarbij wat het het best kan. Zo is CEA-Leti gespecialiseerd in onderzoek naar een minder energie-intensieve productie van chips. “De chipproductie is vandaag verantwoordelijk voor 4 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Als we zo doorgaan, klimt dat cijfer naar 15 à 20 procent”, duidt Jean-René Lèquepeys, de directeur technologie van CEA-Leti. “In een wagen zitten vandaag meer dan 1.000 halfgeleiders. Dat aantal moet naar beneden.”

Miljarden subsidies

Imec haalt de banden met CEA-Leti verder aan. Extra subsidies van de Europese Commissie en de landen zullen de banden verder verstrengelen. Voor imec komt dat geld vooral van Vlaanderen. De Fransen hebben van 2022 tot 2029 subsidies voor een bedrag van 830 miljoen euro. Imec beschikt over een totaal bedrag van 2,5 miljard euro, waarvan 1,5 miljard euro subsidies. Imec verwacht dat het nog eens 1 miljard euro zal binnenhalen via opdrachten voor de privésector. Onder meer het Nederlandse ASML, een producent van machines voor halfgeleiders, zal imec werk bezorgen. Een derde belangrijke partij is het Duitse Fraunhofer-Gesellschaft, dat voor het Europese samenwerkingsproject een half miljard euro krijgt toegestopt. Daarnaast is er nog een Italiaanse instelling.

Jan Jambon was onder de indruk van het wetenschappelijke werk bij CEA-Leti. Hij stelde de de vraag waarom Europa geen eigen grote producenten van halfgeleiders heeft. Amerikaanse en Aziatische producenten worden met miljardensubsidies naar Europa gelokt. “Het is een sector waarin veel geld omgaat”, zegt Jambon. “Het vloeit naar de onderzoeksinstellingen. Er is de Nederlandse machineproducent ASML. Maar Europa doet daarna alles opdat de Amerikaanse producent Intel in Europa zal produceren. Wij mobiliseren veel geld, maar dat maakt vooral de Amerikaanse aandeelhouders rijker.”

‘Europa heeft veel meer Nobelprijswinnaars, maar de Verenigde Staten kan ze lokken met veel hogere lonen’

Jean-René Lèquepeys, directeur technologie van CEA-Leti

Jan Jambon waardeert het onderzoek van CEA-Leti, dat chips “voor drie generaties verder” ontwikkelt. “Maar Europa moet zelf kunnen produceren, ook omwille van de strategische relevantie. De Vlaamse bedrijven Melexis en X-Fab zijn mooie ondernemingen, maar in vergelijking met die groten zijn het kleine spelers, die bovendien actief zijn in een niche.”

Ingenieurs genoeg

Jean-René Lèquepeys, de directeur technologie van CEA-Leti, gaf toe dat overheden met veel geld zwaaien bij het lokken van de investeerders. Ook de Amerikaanse deelstaat Texas lokte Samsung met zware subsidies. “Europa heeft veel meer Nobelprijswinnaars, maar de Verenigde Staten kan ze lokken met veel hogere lonen. Maar we hebben de Europese Commissie de voorbije drie jaar toch duidelijk kunnen maken hoe belangrijk de halfgeleidersector is. Dat leidde tot 2 miljard euro subsidies. Maar de sector van halfgeleiders is ook een heel conjunctuurgevoelige activiteit, met pieken en dalen.”

Jean-René Lèquepeys stipte nog aan dat CEA-Leti niet echt problemen heeft bij de zoektocht naar ingenieurs. “Ook al betalen wij niet de lonen die de industriële bedrijven kunnen geven. We werken ook nauw samen met de universiteit van Grenoble.” Fransen vormen de meerderheid van het personeel. CEA-Leti heeft ook 50 Italianen in dienst, want het land is vlakbij.

Ook imec vindt voldoende ingenieurs. De onderneming werft enkele duizenden mensen extra aan vanwege de bijkomende subsidies.