Iran mildert stilaan zijn toon, maar wat doet Trump?

Ligt in 2025 een fotomoment met Donald Trump en Ali Khamanei in het verschiet?

Sinds 1979 heeft de islamitische republiek Iran vier slogans: ‘dood aan Israël’, ‘dood aan Amerika’, ‘exporteer de islamitische revolutie’ en ‘bedek of lijd’, een gebod voor vrouwen om zich te sluieren. De vastberadenheid van het regime om die slogans in praktijk te brengen is wisselend, maar het heeft ze nooit formeel afgezworen. Aanhangers van ayatollah Ali Khamanei, de 85-jarige opperste leider van Iran, kunnen zich afvragen wat zonder die regels overblijft van de islamitische republiek.

De vraag is of Donald Trump minder toegeeflijk zal zijn. Iran hoefde niet in conflict te komen met Trump toen hij in 2017 voor het eerst aantrad als Amerikaans president. Hij zei dat hij een betere deal wilde dan het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), waarover Barack Obama in 2015 had onderhandeld. Trump wilde beperkingen opleggen aan de regionale bondgenoten van Iran, maar wat hij het liefst wilde, was een fotomoment met Khamenei, zoals hij dat ook deed met de opperste leider van Noord-Korea, Kim Jong Un.

Veel leed had bespaard kunnen blijven als Khamenei toen Trump had gevleid en hem in Teheran had ontvangen. De Iraanse munt had dan een hoge vlucht kunnen nemen; de Iraanse economie had kunnen bloeien, vrij van sancties. Maar hoewel Khamenei al drie keer zo lang aan de macht is als de stichter van Iran, ayatollah Ruhollah Khomeini, waart de geest van de stichtende imam nog altijd door zijn hoofd. Dus antwoordde hij dat Trump “het niet waard was met hem boodschappen uit te wisselen”.

Trump, wiens presidentiële ijdelheid een deuk had opgelopen, trok zich terug uit JCPOA, kondigde een olie-embargo af en liet de hoogste generaal van Iran, Qassem Suleimani, vermoorden. Als reactie versnelde Iran zijn nucleaire programma en zwoer wraak. De Amerikaanse regering heeft op 8 november een aanklacht ingediend tegen een man omdat die een complot had gesmeed om Trump voor de verkiezingen te vermoorden.

Drang naar kernwapens

Heeft Khamenei spijt van zijn beslissing? Zijn bondgenoten en zijn economie staan nu zwakker. Sinds 2016 is de waarde van de rial tegenover de dollar met meer dan 95 procent gedaald. Khamenei heeft de hardliners ingeruild voor pragmatici.

De opperste leider heeft zijn toon over alle vier zijn slogans ook gemilderd. Zijn president, Masoud Pezeshkian, spreekt van een staakt-het-vuren en een de-escalatie met Israël. Khamenei heeft aangegeven bereid te zijn vrienden te worden met Amerika. Iran wordt minder afhankelijk van zijn regionale bondgenoten. En het heeft de handhaving van de sluier versoepeld.

ALI KHAMANEI
De Iraanse leider heeft de hardliners ingeruild voor pragmatici.

Maar tenzij Iran ermee instemt om zijn regionale ambitie op te geven, zullen velen in de kring van Trump willen dat hij de sancties en het olie-embargo tegen Iran aanscherpt. Sommigen zullen hem aansporen aan te sturen op een regimewissel.

Nu hij zijn tweede termijn ingaat, lijkt Trump niet overtuigd. Amerika, zei hij onlangs, moet een deal sluiten met Iran omdat de gevolgen van het uitblijven van een deal “onmogelijk” zijn. Als Iran zijn drang naar kernwapens opgeeft, zei Trump toen hij op 5 november zijn stem uitbracht, “zou ik graag zien dat het een heel succesvol land wordt”. De vraag kan nu zijn of Khamenei het idee van een fotomoment kan verdragen.