Duitslandkenner Dirk Rochtus: ‘In Duitsland botsen twee visies op de economie’

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD) heeft zijn minister van Financiën Christian Lindner (FDP) ontslagen. Daarmee komt een einde aan drie jaar paars-groene regering. De crisis is een gevolg van een meningsverschil over het economische beleid, zegt Duitslandkenner Dirk Rochtus (KU Leuven/campus Antwerpen): “Volgens de liberaal Lindner is er nood aan een betere infrastructuur en meer digitalisering, maar dat kan niet door de geldkraan zomaar open te draaien.”

Wat is de reden voor de val van de paars-groene regering in Duitsland?

DIRK ROCHTUS. “De slechte economische situatie. De sociaaldemocratische kanselier Olaf Scholz en de groenen willen meer schulden maken om overheidsinvesteringen te financieren en de groei aan te zwengelen. De liberale minister van Financiën Christian Lindner staat op de rem. Hij wil niet afwijken van de zogenoemde Schuldenbremse, waardoor het begrotingstekort niet meer dan 0,35 procent van het bruto binnenlands product mag bedragen. Olaf Scholz heeft druk uitgeoefend om dat quasi begrotingsevenwicht los te laten, maar Christian Lindner weigert dat. Dat is de directe aanleiding voor het ontslag van de minister van Financiën.

“Meer fundamenteel gaat het hier om twee aparte visies op de economie en op economische relance. Christian Lindner maakte een nota waarin hij het over twee denkscholen heeft. De ene wil schulden maken, bedrijven met subsidies ondersteunen en tot elke prijs klimaatneutraliteit nastreven. De andere school is die van de liberale ex-minister van Financiën, die Duitsland vooral aantrekkelijker wil maken voor investeringen, minder regels wil opleggen en meer wil investeren in innovatie. Er is nood aan een betere infrastructuur en meer digitalisering, maar dat kan volgens Lindner niet door de geldkraan zomaar open te draaien.”

Komt deze crisis niet erg ongelegen? Duitsland flirtte met een recessie en de sluiting van drie Volkswagen-fabrieken wordt als een schok ervaren.

ROCHTUS. “Het is nooit een goed moment. Had men gewacht tot september 2025, wanneer er verkiezingen gepland staan, dan was de regering nog wat blijven spartelen zonder hervormingen door te voeren. Het is net dat wat Christian Lindner wilde vermijden. De vraag is nu wat de christendemocratische oppositie van CDU/CSU zal doen. Olaf Scholz wil nog allerlei nieuwe projecten financieren, geld pompen in bepaalde sectoren, maar ook in de sociale zekerheid. De schuldenrem is weg, maar daarvoor heeft hij nu wel de steun van de oppositie nodig, want zijn regering heeft geen meerderheid meer.”

Komen er verkiezingen in maart 2025, als Olaf Scholz op 15 januari een vertrouwensstemming verliest in de Bondsdag?

ROCHTUS. “De CDU/CSU ruikt bloed en dringt erop aan dat de Duitsers vroeger naar de stembus gaan. De christendemocraten doen het ook heel goed in de peilingen.”

Wordt de CDU-leider Friedrich Merz de nieuwe bondskanselier? Welke accenten zou die leggen?

ROCHTUS. “Als de CDU/CSU wint, zal die het liefst met de liberalen van de FDP regeren. Economisch staan die op dezelfde lijn. Maar dan moeten de liberalen, die in de peilingen in vrije val zijn, wel de kiesdrempel halen. Wellicht heeft Christian Lindner zijn rekening gemaakt: er waren mensen in de FDP die uit de coalitie wilden stappen omdat ze onvoldoende gedaan kregen. ‘We moeten eruit stappen of het is met ons gedaan’, was de teneur. Dat Lindner ontslagen is door de bondskanselier en niet zelf is opgestapt als minister, kan een voordeel zijn. Hij kan nu het slachtoffer spelen.”

Moet Duitsland zich zorgen maken, nu er een protectionistische president is in de Verenigde Staten?

ROCHTUS. “De Verenigde Staten zijn een grote exportmarkt voor Duitsland, maar China blijft toch de belangrijkste handelspartner voor de Exportweltmeister. Het hangt af wat Donald Trump zal doen. Als hij inderdaad hoge protectionistische muren optrekt, zal dat Duitsland pijn doen, maar dat geldt ook voor de andere EU-landen. Wat Duitsland nu vooral parten speelt, is dat China een grote concurrent wordt op de automarkt met zijn elektrische wagens.”