‘Ik schaam mij. Ik wil niet worden geassocieerd met een beroep van zakkenvullers’

Wie oneigenlijk overheidsgeld heeft gebruikt, betaalt dat terug. Punt. Ze hoeven ook niet meer terug te komen in de politiek. Dat zegt Daniëlle Vanwesenbeeck, Vlaams Parlementslid Open VLD en CEO van Mastermail.

De aanhoudende schandalen rond mandaten en zitpenningen hebben me drie dingen geleerd: het is geen probleem van één partij, het is geen probleem van één bestuursniveau, en het is geen probleem van de voorbije maanden. Het is wel een probleem dat door de jaren is kunnen ontstaan door de ondoorzichtige structuur van beleidsniveaus en aan de overheid verbonden organisaties. Het systeem dat de politiek zelf heeft gebouwd, heeft de graaicultuur in de hand gewerkt.

De gevolgen worden nu pijnlijk duidelijk. Niemand heeft er nog een goed overzicht van, om nog maar van het prijskaartje te zwijgen. Dat in Brussel zomaar eventjes 1200 mandaten bestaan, waarvan in een vingerknip 40 procent kan worden afgeschaft, bewijst dat ze niet nodig zijn, dat niemand nog een overzicht had en dat er geen controle over was. Dat is vragen om misbruik. (Wat natuurlijk geen excuus is om er echt misbruik van te maken.)

Het is tijd voor een politieke nuchterheid. Meer zelfs: het is tijd voor nieuwe politiek. Als nieuw parlementslid zag ik de voorbije maanden met lede ogen aan hoe aan zelfbediening wordt gedaan in de Belgische politiek. Ik schaam mij. Zeer diep. Voor de collega-politici die schaamteloos graaien en daar blijkbaar geen probleem mee hebben. Ik zie ze al hun schouders ophalen, voor de zoveelste keer. Wel, ik hoop van harte dat déze crisis niet zomaar zal passeren.

Nieuwe generatie

Ik zie een nieuwe generatie politici opstaan die dat simpelweg niet meer pikt. Een generatie die het niet meer neemt dat er politici zijn die het alleen voor de centen en de postjes doen. Ik wil niet worden geassocieerd met een beroep van zakkenvullers. Het is verdorie aan ons politici om die geloofwaardigheid terug te winnen. Daarom moeten de zaken drastisch veranderen. En de verandering waar de bevolking terecht om roept, moet van binnenuit komen.

Wat mij betreft, is de eerste stap duidelijk: wie oneigenlijk overheidsgeld heeft gebruikt, betaalt dat terug. Punt. Ze hoeven ook niet meer terug te komen in de politiek. Het gaat over geld van u, van uw buurman, uw ouders en uw kinderen, van iedereen. Daar dient omzichtig mee te worden omgesprongen.

Dat omzichtige gebruik van overheidsgeld hoeft niet per se een verbod op cumul te betekenen. Ik geloof dat een burgemeester zijn taak kan combineren met een parlementair mandaat: de twee versterken elkaar én ze werken zelfs besparend, omdat de combinatie van beide de overheid minder kost dan wanneer die functies door twee personen worden uitgevoerd. Zelf ben ik ondernemer en parlementslid. Twee rollen die elkaar versterken: vanuit de praktijk van het ondernemerschap kan ik het beleid van een minister onder de loep nemen.

Vertrouwen

Maar wat ik niet geloof, is dat de combinatie van tien mandaten in overheidsorganisaties nog tot een goed resultaat kan leiden. De problemen met het cumuleren en de zitpenningen zijn slechts het topje van de ijsberg. Daarom mogen we ons niet blindstaren op de recente gevallen: het zit veel dieper en dat voelt de bevolking ook aan. Het is tijd dat we alles radicaal ter discussie stellen: hoe we die structuren opnieuw onder controle krijgen, hoe we die weer transparant kunnen maken, op alle niveaus. Anders is dit alles een maat voor niets. En moeten we dit debat snel opnieuw voeren.

De werkelijke politieke verandering begint van binnenuit. Alleen zo kan het vertrouwen terugkomen. Ik ben naïef in dit politiek verhaal gestapt, maar ik blijf wel mijn vertrouwen houden dat het goed komt. Pas als politici zich als volwaardige voorbeelden gedragen, kan de bevolking hen opnieuw als geloofwaardige leiders zien.