Het strengere begrotingskader van de Europese Unie is slecht nieuws voor België, met zijn grote tekort en hoge staatsschuld. Ierland is één van de slechts vier EU-lidstaten die geen begrotingstekort laten optekenen en heeft een van de laagste schuldratio’s van de eurozone (43,7% van het bbp). Amper twaalf jaar geleden bedroeg die staatsschuld nog 120% en lagen de Ieren aan het Europese infuus. Hoe heeft het land die herrijzenis gerealiseerd?
Van de hemel naar de hel en terug, zo laten de voorbije drie decennia zich goed omschrijven voor Ierland. In de tweede helft van de jaren negentig groeide de Ierse economie jaarlijks met bijna 10 procent, terwijl de werkloosheidsgraad en het aantal armen op het eiland spectaculair daalden. Die enorme economische expansie dankten de Ieren vooral aan de creatie van een bijzonder bedrijfsvriendelijk klimaat. Onder andere een lage vennootschapsbelasting maakte van Ierland een favoriete bestemming voor multinationals.
Aan dat sprookje van de Keltische Tijger kwam een abrupt einde in 2008, toen de Ierse economie midscheeps werd geraakt door de financiële crisis. “Een belangrijk element in de forse economische groei was een onwaarschijnlijke vastgoedbubbel”, zegt econoom en Europarlementslid Johan Van Overtveldt (N-VA), die het Ierse verhaal goed kent. “Die is in hun gezicht ontploft na de val van de Amerikaanse bank Lehman Brothers en de daaropvolgende bankencrisis. Ierland kreeg toen als vierde land, naast Griekenland, Spanje en Portugal, te maken met een schuldcrisis. Dat had een enorme impact op de bankensector. De overheidsschuld steeg in korte tijd met bijna 200 miljard euro. In 2012 torste Ierland een staatschuld van 120 procent van zijn bbp.”
Hoe anders is de situatie twaalf jaar later. Volgens de jongste cijfers van het Europese statistiekbureau Eurostat heeft Ierland al twee jaar een begrotingsoverschot (1,7% van het bbp) en is de staatsschuld intussen gedaald tot 43,7 procent van het bbp, een van de laagste van de eurozone. De Ierse regering maakte gisteren nog bekend dat ze voor 2024 een begrotingsoverschot van 8,6 miljard euro verwacht. Ter vergelijking: het Belgische begrotingstekort liep vorig jaar op van -3,6 naar -4,4 procent, de staatsschuld van 104,3 naar 105,2 procent van het bbp. Ons land behoort daarmee tot de slechtste leerlingen van de Europese klas.
Hoe heeft Ierland die herrijzenis klaargespeeld?
JOHAN VAN OVERTVELDT. “Door onmiddellijk de handen uit de mouwen te steken. Ik herinner mij hoe de toenmalige minister van Financiën Michael Noonan heel laconiek zei: ‘Wat wij moeten doen, is onze begroting min of meer in evenwicht houden en de economische groei aanzwengelen.’ Simple as that. Zij hebben niks spectaculairs gedaan, geen moordende saneringen of belastingverhogingen. Gewoon hun begroting in evenwicht gebracht met gepaste saneringen en belastingen, in combinatie met een economische groei die hoger lag dan het gemiddelde van de eurozone.”
Dat lijkt makkelijker gezegd dan gedaan.
VAN OVERTVELDT. “Dat is ook zo. Maar wat vooral opvalt, is dat ze zeer nauwkeurig en systematisch vooruit hebben gekeken naar uitgaven die, bijvoorbeeld om demografische redenen, de neiging hadden in de toekomst sterk te gaan stijgen. Op basis daarvan en met een goed besef van langetermijnevoluties hebben ze relatief snel maatregelen genomen, die zelden draconisch waren maar wel bepaalde dynamieken hebben afgeremd.”
Is dat dan ook de les voor België, dat door de strengere begrotingsregels van de Europese Unie ook voor een zware klus staat de komende jaren?
VAN OVERTVELDT. “Inderdaad. De voorbereidende documenten zijn er, van het Planbureau, het Monitoringcomité, de Nationale Bank… Het is echt hoog tijd om vanuit de politiek te kijken waar we, met de blik op de toekomst, echt moeten ingrijpen om de zaken weer op orde te krijgen. Een nauwkeurige analyse van elke uitgavenpost, vooral in functie van hoe die evolueert. Je hoeft daarom zelfs niet overal te snijden, bepaalde maatregelen kunnen duurzamer zijn dan andere. Waar je in de problemen komt, moet je iets doen.”
Lees meer:
Fintan O’Toole, een journalist van de Irish Times, vertelt in zijn boek ‘We don’t know ourselves‘ het verhaal van de opkomst en de modernisering van Ierland. Lees hier een recensie:
