Het Nederland van Schoof en Wilders: overal kortingen, geen economische langetermijnvisie en erg eurosceptisch

De leiders van de Nederlandse coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB hebben een overeenkomst bereikt over de toewijzing van de ministersposten. Dat heeft PVV-voorzitter Geert Wilders vandaag op X bekendgemaakt. Op het regeerakkoord is het nog even wachten. Herkennen we onze noorderburen nog? Hella Hueck, de hoofdredactrice van het Nederlandse politieke magazine EW, blikt vooruit op de regering-Schoof.

Nederland krijgt een regering met topambtenaar Dick Schoof (lees een portret) als premier en Geert Wilders als architect. Ze wil flink geld uitgeven om het leven goedkoper te maken. Om dat te financieren wil ze minder geld afdragen aan Europa, terwijl ze van de EU wel uitzonderingen wil om haar stikstof- en migratieplannen uit te voeren. 

1,6 miljard euro minder naar Brussel

“Hoop, lef en trots” waren de eerste woorden die Geert Wilders, partijleider van de extreemrechtse PVV, in de mond nam bij de aankondiging van het Nederlandse regeerakkoord. Een document van amper 26 bladzijden waarin zijn partij samen met de liberale VVD, de BoerBurgerBeweging en het centrumrechtse NSC alleen de grote lijnen van de komende vijf jaar hebben uitgetekend. Ministers krijgen daardoor vrijheid in de manier waarop ze die doelstellingen behalen. Het kabinet bevat bovendien een premier en ministers die niet door politieke partijen zijn voorgedragen. Dat is een politiek experiment.

Er wordt zo’n 14,7 miljard euro uitgegeven aan onder meer zo goed als gratis kinderopvang voor werkende ouders, een lastenverlaging op arbeid en een halvering van de medische kosten. Met zijn laag begrotingstekort – 0,3 procent van het bbp – laat de afscheidnemende regering-Rutte IV een cadeau achter voor Geert Wilders. Die slaat met zijn uitgaven in het eerste jaar meteen een tekort in de begroting van 7,4 miljard euro.

“De kritiek luidt dat Nederland nu geld pompt in domeinen waarin het helemaal niet nodig is – puur om verkiezingsbeloftes waar te maken – en dat kost veel geld”, legt Hella Hueck uit. “De bedoeling is om dat pas aan het einde van de rit volledig te compenseren, in het laatste jaar van de regeerperiode. Nederland snijdt in zijn ambtenarenapparaat, de openbare omroep en ontwikkelingssamenwerking. En belangrijk: het wil ook 1,6 miljard euro minder afdragen aan Brussel. Als het kabinet in zijn laatste jaar nog actief is, dan is de vraag of die eis haalbaar is met alle uitzonderingen die Nederland aan de EU vraagt.”

Weinig economische samenhang

Wie de economische plannen van de regering-Schoof I bekijkt, vindt weinig samenhang. “Een lastenverlaging op arbeid valt goed bij kleine en middelgrote bedrijven, maar langs de andere kant wordt het nationaal groeifonds stopgezet, dat voor tientallen miljarden investeerde in projecten die de Nederlandse economie sterker maken op de lange termijn”, merkt Hueck op. “Ik denk dat de langetermijnvisie nu zoek is. De bedrijven zullen eerder gemende gevoelens hebben bij dit akkoord.”

‘Als we het regeerakkoord lezen van Schoof I, dan lijkt het alsof landbouw de belangrijkste sector is voor Nederland. Maar geen bedrijf draagt meer bij aan onze welvaart dan ASML.’

Hella Hueck, hoofdredacteur EW

Hella Hueck ziet dat er onder Rutte IV een schisma is ontstaan tussen de bedrijfswereld en de Nederlandse politiek. “Belangrijke bedrijven als Unilever en Shell hebben Amsterdam vaarwel gezegd, veel bedrijven leveren ook kritiek op de dividendbelasting. Maar opmerkelijk genoeg heeft uitgerekend Rutte IV nog een grote verdienste. Het maakte grote investeringen bekend in de regio rond Eindhoven, net wanneer er twijfel ontstond over de toekomst van ASML in Nederland. Als we daarentegen het regeerakkoord lezen van Schoof I, dan lijkt het door de versoepelde regelgeving rond stikstof alsof landbouw de belangrijkste sector is voor Nederland. Maar geen bedrijf draagt meer bij aan onze welvaart dan ASML.”

En dan heeft Nederland nog een probleem dat ook voor België niet onbekend is: de bricolage van de fiscaliteit. “Er wordt volgens de grote lijnen in het regeerakkoord geen werk gemaakt van het circus aan toeslagen dat Nederland is. Er is een kindertoeslag, een huurtoeslag, voor alles lijkt wel een toeslag te bestaan. Maar werk je toevallig een dagje meer en krijg je daardoor een iets hoger loon, dan loop je toeslagen mis”, weet de hoofdredacteur van EW.

Migratie en stikstof: de eurosceptische weg

In 1958 was Nederland een van de oprichters van de Europese Economische Gemeenschap, de voorloper van de EU. Onder het beleid van Schoof I zal het samen met onder meer Hongarije en Italië tot de meest eurosceptische landen van de Unie behoren. Nederland vraagt Europa een versoepeling van de stikstofregels en het wil onder meer geen gedwongen krimp van de veestapel uitvoeren.

Een tweede uitzondering die problemen in Europa zal opleveren, is voor migratie. Wanneer de Nederlandse overheid officieel een migratiecrisis afroept, wil het land het recht om verregaande maatregelen te nemen die de toestroom van asielzoekers in Nederland beperkt. Dat is in strijd met verdragen en Europees beleid.

Een vraag die vaak wordt gesteld, is hoe haalbaar de plannen zijn. Maar daar is Hueck eerder positief over. “Duitsland wil toegevingen voor zijn auto-industrie, Frankrijk voor zijn begroting. Als iedereen daarom vraagt, dan is het niet zo gek dat ook Nederland dat doet. Ik verwacht ook een meer eurosceptische koers in het Europees Parlement, en dus kan de houding van Nederland wel eens uitgroeien tot het nieuwe normaal in de Europese politiek. De media kijken misschien op van die plannen , maar de realiteit is dat de burger allerminst wakker ligt van Europese politiek. En een partij zoals GroenLinks heeft nu niet de slagkracht om een goed punt te maken over het stikstofbeleid.”

Een politiek experiment

Volgens Hueck werd in Nederland tevreden gereageerd op de bekendmaking van Dick Schoof als kandidaat-premier. De 67-jarige Schoof was tot voor kort de hoogste ambtenaar op het Nederlandse ministerie van Justitie en Veiligheid. Eerder was hij de baas van de geheime dienst AIVD en Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

‘Het is lastig oppositie voeren tegen iemand die zo kleurloos is als Dick Schoof’

Hella Hueck, hoofdredacteur EW

“Voor de media is hij bekend, maar de meeste Nederlanders hebben nog nooit van hem gehoord. En toch lijkt dat zeker niet in het nadeel van Schoof te spreken, wel integendeel. Zijn naam dwingt respect af over partijgrenzen heen en ook de meeste burgers zijn tevreden dat iemand als hij dit ongewone kabinet mag leiden. Hij heeft namelijk alles van dichtbij meegemaakt: de opkomst van Pim Fortuyn, de groei van het populisme in het parlement en de manier waarop de departementen daarmee omgaan. Zijn ervaringen met justitie en veiligheid sluiten aan bij migratie, het belangrijke thema volgens het regeerakkoord van dit kabinet. Hij is daarnaast erg pragmatisch en dat zal ook nodig zijn met de stevige onderhandelingen die hem in Europa te wachten staan. De vraag blijft of hij ook in de arena van de Tweede Kamer nog zijn zaak kan verdedigen om 2 uur ‘s nachts? Ook daar is zijn figuur mogelijk een voordeel, want het is lastig oppositie voeren tegen iemand die zo kleurloos is.”

Een van de grootste bedreigingen van Schoof I blijft volgens critici de unieke samenstelling van de coalitie, een extraparlementair kabinet. Naast de premier die geen lid is van een politieke partij, worden ook de ministers niet rechtstreeks door de partijen voorgedragen. “Het zou best kunnen dat de VVD de regering na een jaar doet vallen, om zo het signaal te geven dat het regeerakkoord niet gewerkt heeft met de standpunten van de PVV. Maar de regering doen vallen, is ook moeilijker dan het lijkt. De VVD mag namelijk bij de Nederlander niet de indruk wekken dat het bij het minste zuchtje tegenwind de stekker eruit trekt. We kunnen overal problemen zoeken en dat zullen de de media ook doen, maar op dit moment overheerst het gevoel dat dit bijzondere kabinet met het profiel van Schoof weleens zou kunnen werken.”

Lees ook: