‘Het is terug naar de jaren 1970, inclusief rantsoeneren’

‘De implosie van de globalisering is niet het einde van de handel. Maar het verlies van de wil en de praxis van internationale deliberatie en consensus, tegen een achtergrond van concurrerende grootmachten, betekent chaos.’ Dat zegt Marc De Vos, fellow van het Itinera Institute.

Geld is de bloedbaan van de globalisering. Een klein segment van ‘sub prime‘ risicovolle en langlopende hypotheken in de Verenigde Staten was daarvoor de crisis. Versneden, verpakt en met een kwaliteitslabel bekroond, waren die wereldwijd in kortlopende beleggingsproducten verspreid. Toen de Amerikaanse huizenmarkt kelderde in 2007, werd de financiële globalisering de architect van haar eigen armageddon. Internationale financiële markten bleken massavernietigingswapens.

Handel – de mobiliteit van goederen, diensten en mensen – vormt de zenuwen en de spieren van de globalisering. Daarvoor was de coronapandemie de crisis. Globaliseren betekent het afbouwen van belemmeringen voor vrij verkeer. Corona dwong landen wereldwijd tot het optrekken van muren en grenzen. Globaliseren betekent het delen van rechten en vrijheden met mensen en bedrijven uit andere landen. Corona deed landen radicaal kiezen voor eigen volk en eigen bedrijf eerst en alleen, met uitsluiting van al de rest. In de globalisering zoeken landen en volkeren hun eigenbelang uit openheid en onderlinge verbinding. Onder corona zochten we eigenbelang door isolatie en uitsluiting.

Vrede en verstandhouding zijn het geraamte van de globalisering. Zonder een graad van morele en politieke eensgezindheid komen landen niet tot de verdragen en de instellingen die de transnationale economie faciliteren en reguleren. Dat geraamte is al geruime tijd in staat van ontkalking. De kanteling van China richting het autoritarisme in plaats van de democratie. De handelsoorlogen van Amerika onder de nationalist Donald Trump. De exit van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Maar het is de oorlog van Rusland tegen Oekraïne die de globalisering in haar fundamenten vermorzelt.

De oorlog perverteert de globalisering. Handelsrelaties en aanvoerketens die in decennia van gedeelde welvaartsgroei werden opgebouwd, zijn gerecupereerd als wapens van het vrije Westen tegen Rusland en al zijn partners, commerciële en geopolitieke. De globalisering leent zich tot een wereldwijde boycot. De techniek is zo oud als oorlogsvoering zelf, maar kan voor het eerst op wereldschaal worden beoefend. De afdwinging ervan is rampzalig. De wereld heeft niet de methodes, de middelen of de mensen om een land chirurgisch uit de globalisering te snijden. De complexiteit van waardeketens en handelsstromen maakt dat zelfs ondenkbaar.

Geopolitiek versnellen de oorlog en de boycot de desintegratie van de wereld in kampen, richting mogelijke machtsblokken die doen denken aan de Koude Oorlog. Rusland vindt afnemers in China, India, Turkije en Zuid-Amerika. Het vergt een nieuwe oorlog om dat te stoppen, quod non. Politiek dwingt de wake-upcall alle hoofdspelers van de globalisering tot dominantie in plaats van samenwerking, tot autonomie in plaats van interdependentie. Landen als de Verenigde Staten en China, regionale blokken als de Europese Unie en multinationals: overal is soevereiniteit en weerbaarheid het devies.

De implosie van de globalisering is niet het einde van de handel. Maar het verlies van de wil en de praxis van internationale deliberatie en consensus, tegen een achtergrond van concurrerende grootmachten, betekent chaos. De wereldwijde energiecrisis en prijzenoorlog treffen iedereen in complete wanorde. Voor fossiele leveranciers en alternatieve energiebronnen kampt iedereen. Het oliekartel OPEC is terug als spin van een inflatieweb. Onzalige, maar met grondstoffen gezegende regimes floreren. In onze publieke opinie broeit verzet. Politici morrelen, temperen en subsidiëren, maar kunnen het tij niet keren. De economie en de begrotingen verzanden. Het is terug naar de jaren 1970, inclusief rantsoeneren. Protesten, terrorisme en wapenwedloop waren toen de volgende fase. Maak de gordels maar vast.