‘Het is met de nieuwe zoals met de oude Koude Oorlog’

Het is niet ondenkbaar dat de eerste helft van de 21ste eeuw zal lijken op de tweede helft van de 20ste eeuw. Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University In Sydney.

We beleven een kantelbeweging in de wereldorde. Politieke vrijheid, economische vrijheid en handelsvrijheid zijn op de terugweg. De Verenigde Staten verzaken het mondiale leiderschap dat ze sinds de implosie van de Sovjet-Unie hebben vervuld. China gebruikt het machtsvacuüm van een pandemie om zijn positie internationaal te versterken. De globalisering, aldus een groeiende consensus, ligt op apegapen.

Wat wordt de nieuwe wereld na het einde van de globalisering? Ik heb geen glazen bol nodig om enkele trends te kunnen zien. Open informatie wordt bedreigd. Informatie is de vijand van elk politiek bestel dat de democratie verwerpt en een wapen voor elk regime dat internationaal voor invloed strijdt. In de plaats van informatie komen censuur, regimepraat, propaganda en manipulatie. Kijk maar naar de mythevorming over corona. We moeten opnieuw leren te wantrouwen.

Informatieoorlog is de tweelingbroer van desinformatie. Communicatietechnologie is een wapen, cyberspace een slagveld. Aangezien heel onze economie stoelt op digitale informatie, zijn handelsmuren onvermijdelijk zodra we vrije informatie opgeven. Het internet wordt dan een splinternet, niet langer wereldwijd, maar opgedeeld in zones met verschillende standaarden. De fysieke wereld zal de digitale volgen. Gecontroleerde transnationale productieketens en nationale productiecapaciteit zullen de internationale vrijhandel vervangen en de economische soevereiniteit herstellen.

Geopolitieke concurrenten – Amerika en China voorop – zullen de markten, de marktregels en de marktspelers agressief en assertief uitspelen. Handelsakkoorden worden strategische akkoorden. Buitenlandse investeringen en overnames worden politieke manoeuvres: te gebruiken voor medestanders, te vermijden bij tegenstanders. Multinationals zullen proberen hun diensten en producten aan te passen aan de regio. Maar uiteindelijk wordt hun spreidstand te groot en wordt kiezen onvermijdelijk. Wie handeldrijft, is politiek medeplichtig. Dat is de les van Huawei.

Net zoals de bedrijven zullen ook de landen op eieren moeten lopen. Het zal moeilijk worden om economische samenwerking te scheiden van politieke, militaire of veiligheidssamenwerking. In hun strijd om dominantie zullen de Verenigde Staten en China elkaar via derde landen bekampen. Wie strategisch bij de Verenigde Staten aanleunt, zal in China geen betrouwbare handelspartner vinden, en omgekeerd. Dat ondervindt Australië vandaag: het land is het doelwit van een Chinese cyber- en handelsoorlog, omdat het Donald Trump volgt in zijn politieke kritiek op China.

Het is niet ondenkbaar dat de eerste helft van de 21ste eeuw zal lijken op de tweede helft van de 20ste eeuw: een wereld verdeeld tussen machtsblokken en invloedssferen onder druk van grootmachten. Een nieuwe Koude Oorlog, of beter een nieuwe fase in de oude Koude Oorlog tussen het Westen en het communisme, deze keer in China. Elke regio zal dan kantelstaten kennen, bepalend voor de regionale dynamiek. India en Indonesië in Azië, Centraal- en Oost-Europa bij ons, Rusland in Eurazië, en een nieuwe strijd om Afrika.

In die wereldorde moet de Europese Unie kiezen tussen lijden en leiden. Lijden betekent toekijken, vastklampen aan het verleden en afzien, terwijl de Verenigde Staten en China ons intern verdelen. Leiden betekent onze Europese markt op een Europese leest versterken. Meer robuuste en wederkerige handelsrelaties, een dosis Airbus-economie in belangrijke sectoren, meer controle op buitenlandse overnames. Maar vooral een zelfbewuste unie die met militaire kracht, politieke waarden en financiële middelen haar invloedssfeer projecteert en afdwingt.

Het is met de nieuwe zoals met de oude Koude Oorlog. Zonder een sterke Europees-Amerikaanse alliantie mist Amerika invloed en gewicht, en mist Europa macht en cohesie. Europa is niet langer het hoofdtoneel van een mondiale machtsstrijd, maar wel nog een hoofdspeler. Uiteindelijk geven waarden de doorslag. Die delen we niet met China, maar wel met Amerika.