Het economische programma van het rechts-populistische AfD: terug naar de D-mark

De rechts-populistische partij Alternative für Deutschland (AfD) wil Duitsland uit de eurozone en de Europese Unie halen. Volgens diverse economen dreigt dan chaos bij onze oosterburen.

Volgens de opiniepeilingen wordt Alternative für Deutschland bij de federale verkiezingen van zondag de tweede partij in het land. AfD zou 21 procent halen, minder dan de christendemocraten van CDU en CSU met 30 procent, maar meer dan de sociaaldemocraten (16%) en de Groenen (14%).

Begin februari publiceerde AfD haar partijprogramma voor de verkiezingen. De partij belooft een rist belastingverlagingen, voor particulieren, voor vennootschappen, in de btw en op energie. De belastingen op een erfenis en de aankoop van een onroerend goed voor privégebruik moeten zelfs helemaal verdwijnen. Tegelijk moet de overheid fors meer uitgeven. De pensioenen worden opgetrokken naar 70 procent van het laatste inkomen. Voor defensie wordt meer geld vrijgemaakt. De energietransitie gaat op de schop. En bovenal wil de partij dat Duitsland uit de eurozone en de Europese Unie stapt.

Tekort van 182 miljard euro

Zelfs indien de partij slechts een fractie van haar programma kan verwezenlijken, vrezen economen chaos. “Het beleid van AfD vernietigt het Duitse economische model. Miljoenen banen zullen verdwijnen. Tegelijk is niet duidelijk welk alternatief de partij voor ogen heeft”, zegt Marcel Fratzscher, directeur van het Deutsche Institut für Wirtschaftsforschung (DIW). De instelling vreest dat de beloftes van de partij een gat van 182 miljard euro in de federale begroting zouden slaan.

Vooral de hogere inkomens profiteren van de voorgestelde maatregelen, volgens een analyse van het Leibniz-Zentrum für Europäische Wirtschaftsforschung (ZEW). Wie jaarlijks 20.000 tot 30.000 euro bruto verdient, zou 245 euro extra ontvangen. Voor inkomens tussen 150.000 en 250.000 euro loopt dat op tot 9.067 euro. En wie tot 2 miljoen euro verdient, ziet 20.107 euro meer op de rekening verschijnen. AfD is daarmee zelfs inschikkelijker voor de vermogenden dan wat de liberale partij FDP in gedachten heeft.

Volgens het boegbeeld van AfD, Alice Weidel, zijn de cijfers van ZEW verkeerd. Maar ondanks herhaaldelijk aandringen, wou ze geen andere cijfers geven. Het blijft ook algemeen onduidelijk hoe AfD haar verkiezingsbeloftes wil financieren. Want tegelijk eist de partij een strikte begrotingsdiscipline. Volgens de Duitse grondwet mogen federale begrotingen geen tekorten hebben. Alleen bij onverwachte gebeurtenissen, zoals de pandemie of de Russische inval in Oekraïne, mag de federale regering extra geld vrijmaken.

Van Goldman Sachs naar AfD

Alice Weidel (46) gaat prat op haar financieel-economische kennis. Ze studeerde economie en werkte bij de financiële instellingen Goldman Sachs, Credit Suisse en Allianz. James Dilworth was twee keer haar baas. Eerst bij Goldman Sachs Asset Management in Frankfurt, later bij Allianz Global Investors (AIG). “Als je bij die bedrijven werkt, moet je toch wel iets bewezen hebben”, oordeelt hij. In 2005 was Weidel tien maanden aan de slag als analist bij Goldman Sachs. “Analisten zijn manusjes-van-alles”, zegt Dilworth. “Het zijn de instapbanen. Analisten doen onderzoek over sectoren en klanten, schrijven rapporten en organiseren vergaderingen. Alice was solide en heel betrouwbaar.”

Later werd Dilworth hoofd Europa bij Allianz Global Investors. Alice Weidel werd opnieuw lid van zijn team. Ze bleek bijzonder stuurs in de omgang en een geduchte eurocriticus. “Ze werkte heel nauwgezet. Maar het ontbrak haar aan empathie voor de collega’s. Haar rechtlijnigheid leidde tot wrevel op de werkvloer.” Na twee jaar vertrok Alice Weidel bij AIG. Vanwege gezondheidsredenen en omdat ze in de politiek wou. Dilworth toont zich verbaasd over haar toenemende radicalisering. “Ze was toen al politiek conservatief, maar nog altijd pragmatisch. Ze neigde naar de christendemocratische CDU, niet naar populisme. Wellicht was ze in CDU nooit zo snel aan de top geraakt als in AfD.”

Dexit

AfD wil Duitsland uit de eurozone en de Europese Unie, een zogenoemde dexit. Toch wordt die in de jongste versie van het partijprogramma niet meer expliciet vermeld. De partij wil de Europese Unie omvormen tot ‘een verbond van Europese staten’. Samenwerking zou er alleen zijn in geval van ‘echte gemeenschappelijke belangen’. De natiestaten zouden opnieuw de meest uitgebreide bevoegdheden krijgen. Bovendien moet het gedaan zijn met Duitsland dat voortdurend de rekeningen van de andere lidstaten moet betalen. Die plannen kunnen slechts uitgevoerd worden indien alle 27 Europese lidstaten hun akkoord geven. Dat zal niet gebeuren. Concreet is dat scenario dus alleen mogelijk met een dexit.

Dat zou verwoestende gevolgen hebben, leert een onderzoek van het Institut der deutschen Wirtschaft (IW). Het Duitse bbp zou met 5,6 procent in elkaar klappen, vergelijkbaar met een combinatie van de pandemie en de daarop volgende energiecrisis. 2,5 miljoen banen zouden verloren gaan.

Sleutelsectoren zoals de auto-industrie zouden zwaar getroffen worden. Onderdelen voor assemblage gaan vandaag veelvuldig heen en weer tussen lidstaten. “Duitsland pleegt zelfmoord als het uit de eurozone en de Europese Unie stapt”, zegt Johannes Kirchhof, CEO van de gelijknamige autotoeleveraar, een bedrijf met 14.000 banen. Wolfgang Grosse Entrup, algemeen directeur van de koepelvereniging Verband der Chemischen Industrie, gewaagt van “een kamikazescenario”. Voor de Duitse chemie- en farmaceutische bedrijven is Europa de belangrijkste afzetmarkt.

Alice Weidel noemt de euro “een inflatoire munt”. De voorbije tien jaar werd de euro weliswaar 27 procent minder waard, maar de dollar kalfde 32 procent af. En de mark, de voormalige Duitse munt, verloor in de tien jaar voor de invoering van de euro in 1999 meer dan een kwart aan waarde. Indien de mark opnieuw zou worden ingevoerd, zou dat de Duitse export beduidend duurder maken.

Weg met energietransitie

Alice Weidel heeft ook een afkeer van hernieuwbare energie. De al geplaatste windmolens zou ze het liefst afbreken. Zonder subsidies kan hernieuwbare energie niet overleven, bekritiseert Weidel. “Ofwel kent ze haar dossiers niet, ofwel liegt ze”, reageert Marcel Fratzscher, directeur van het DIW. “Nucleaire energie en fossiele brandstoffen zijn vandaag al merkelijk duurder dan hernieuwbare energie. Dat toont elke studie aan.”

Volgens het Fraunhofer-Institut für Solare Energiesysteme schommelt de kostprijs voor één kilowattuur van windmolens tussen 4,3 en 9,2 cent. Datzelfde kilowattuur van een kerncentrale kost tussen 13,6 en 49 cent. “Met of zonder subsidies kan hernieuwbare energie dus wel degelijk concurreren met andere energiebronnen”, concludeert Christoph Kost, de maker van de studie.

AfD wil ook opnieuw Russisch gas invoeren. Dat staat haaks op een andere stelling in het partijprogramma: Duitsland moet energie-onafhankelijk worden.