‘Het Amerika van 2020 lijkt bijna zo verdeeld als het Amerika aan de vooravond van de burgeroorlog’

Wanneer politieke tegenstanders politieke vijanden worden die elk compromis verwerpen als capitulatie en verraad, is democratie onwerkbaar en geweld onafwendbaar. Op die glijbaan bevindt de fiere Amerikaanse natie zich nu, zegt professor Marc De Vos.

President Donald Trump is ei zo na politiek dood, maar het ‘trumpisme’ is springlevend. Dat is een enorme verrassing, misschien wel een grotere verrassing dan de verkiezing van de bombastische tv-persoonlijkheid tot president in 2016. Toen was Trump een fenomeen, de ontdekker en ontginner van een nieuwe goudader van de Amerikaanse politiek, de eerste politieke Twitter-kampioen, de Nemesis van het verderfelijke Washington en de antipode van de gewantrouwde Hillary Clinton.

Een pandemie, een kwart miljoen doden, een gigantische recessie, een rassenconflict, straatgeweld, een afzettingsprocedure en meer dan 20.000 formele leugens later, en Trump staat er nog altijd. Een groteske fabulerende president zonder beleidsagenda slaagt er bijna in om een unieke anticoalitie en mobilisatie met historische grote beleidsambities te verslaan. Het tart de verbeelding en smeekt om analyses.

Trump is het ongemakkelijke gezicht van een deel van de Amerikaanse publieke opinie dat alleen de Amerikanen zelf vatten. Patriotten die werkelijk geloven in de grootsheid van Amerika, al van onder Kennedy en Reagan. Middenklassers en migranten voor wie bovenal de economie telt, en die was fantastisch tot aan de pandemie. Miskende en misnoegde mannen en vrouwen die lak hebben aan de politieke correctheid en het discours over ‘witte privileges’. Religieuze conservatieven of wapenfanaten die de wereld door hun prisma zien. Cubaanse immigranten die overal socialisme ruiken. De bange burger die orde en veiligheid wil.

Ondanks al zijn manifeste gebreken, en ook dankzij die gebreken, is Trump van dat alles de megafoon waarmee men zich misschien niet altijd wil associëren als er gepeild wordt, maar waarvoor men uiteindelijk kiest als er gestemd wordt. Trump is daarenboven een echt campagnebeest dat met een wervelwind van rally’s de bevolking kan begeesteren. Tegenover de demonische en manische politieke energie van Trump heeft de Democratische partij al tweemaal regimepolitici van het verleden gelanceerd. Het is onvoorstelbaar dat in een onmetelijk land zoals de Verenigde Staten niet meer politiek toptalent bovendrijft.

Biden mist energie en drive, oogt mentaal en fysiek zwak. Hij is nu ook electoraal verzwakt, zelfs als hij uiteindelijk president wordt. Zowat de helft van het land heeft niet alleen niet voor hem gekozen, maar acht hem niet legitiem of zelfs een bedreiging. Het mechanisme om een Amerikaanse president te verkiezen via kiesmannen blijkt niet in staat degelijke meerderheden op te leveren in een land met een verdeelde publieke opinie. Dat is een groot probleem voor de Amerikaanse democratie.

In 1858 greep Abraham Lincoln naar de bijbel met een historische waarschuwing dat ‘een huis dat tegen zichzelf verdeeld is, niet kan bestaan’. Het Amerika van 2020 lijkt bijna zo verdeeld als het Amerika aan de vooravond van de burgeroorlog over slavernij. Wanneer politieke tegenstanders politieke vijanden worden die elk compromis verwerpen als capitulatie en verraad, is democratie onwerkbaar en geweld onafwendbaar. Op die glijbaan bevindt de fiere Amerikaanse natie zich nu.

De definitieve uitkomst van de presidentsverkiezing zal wellicht via rechtbanken verlopen. Dat kan de polarisatie tijdelijk stremmen, zoals in 2000 toen Al Gore zich ridderlijk neerlegde bij het verdict van het Hooggerechtshof. Dat was toen en dat was Gore. Zal respect voor de onafhankelijkheid van rechters 2020 overleven? Een verslagen Trump kan nog terugkeren in 2024 en zal niet van het toneel verdwijnen. De partij die zijn verlengstuk is geworden, heeft de verkiezingen niet verloren en behoudt de Senaat. Biden zal moeten rekenen op momentum tijdens zijn bewind en dankzij gebeurtenissen, niet dankzij zijn verkiezing of agenda.