‘Heeft u een groeimindset?’

‘Waar een wil is, is daarom nog geen weg. Maar ervan overtuigd zijn dat waar een wil is ook een weg is, maakt een belangrijk verschil.’ Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

U heeft waarschijnlijk een groeimindset. U gelooft dat mensen kunnen bijleren, veranderen, groeien. Of heeft u toch een vaste mindset? Dan bent u ervan overtuigd dat mensen geboren worden met sterke, nauwelijks veranderbare grenzen, met een lage kans dat ze kunnen veranderen. Als het over wiskundige of dansvaardigheden gaat, gelooft u misschien dat die, zeker bij u, zo goed als onveranderbaar zijn, maar u denkt wel dat u nog dagelijks zaken kunt opsteken over mensenkennis, geduld of die vreemde taal waar u zo van houdt.

Die twee mindsets zijn geen speeltjes van filosofen, ze hebben een grote impact op de rechtspraak, ons promotiebeleid, de manier waarop we beloningen en verantwoordelijkheden verdelen. Zeker in ons onderwijs is de mindset van leerkrachten en onderwijsverantwoordelijken verre van triviaal. Geloof je in groeimogelijkheden, dan werk je met uitdagingen, nog betere didactische systemen. Heb je een vaste mindset, dan zal je kinderen vooral met liefde en geduld omringen, alle vormen van wedijver vermijden – want competitie is dan fundamenteel oneerlijk – en ervoor zorgen dat de beloningen gelijkmatig worden verdeeld. Mensen kunnen natuurlijk wel veranderen omdat ze rijpen. Kinderen worden ouder, werknemers krijgen meer ervaring, maar echt groeien kun je dat niet noemen.

Zijn dat twee ideologieën of kan de wetenschap daar een uitspraak over doen? Die vraag is belangrijk, want corona heeft onze veerkracht enorm op de proef gesteld. Komen we erbovenop als we het zelf maar willen, of moet de tijd gewoon alle wonden helen? In het eerste geval moet de overheid stimuleren en soms bestraffen, in het tweede geval moet de overheid vooral aan iedereen geduld vragen en aanvaarden wat we niet kunnen veranderen.

In The American Psychologist verscheen net een overzicht van alle studies over die controverse. En het antwoord is glashelder. De groeimindset is heel relevant: wie gelooft in zijn groeimogelijkheden, bereikt betere resultaten. Dat is geen illusie. Waar een wil is, is daarom nog geen weg, maar ervan overtuigd zijn dat waar een wil is ook een weg is, maakt een belangrijk verschil. Ik denk persoonlijk ook dat we die mindset van onze leiders verwachten. Yes, we can! De vaste mindset laat mensen geloven dat inspanningen toch niets opleveren, dat je beter geen ambitieuze doelstellingen kiest en dat het toch weer niet zal lukken. Zo word je… een loser. Uiteraard, als je maatschappelijk sterk benadeeld bent, als je veel klappen hebt gekregen of geen goede rolmodellen hebt gezien, is de kans heel groot dat je een vaste mindset ontwikkelt.

Toch doorprikte de overzichtsstudie één heilige koe. In journalistieke verslaggeving wordt vaak de indruk gewekt dat als de leerkracht toevallig (niet) gelooft in een kind, dat kind betere (slechtere) resultaten haalt. Voor dat soort sensationele berichten is helaas weinig systematische evidentie. Wie natuurlijk wel een verschil maakt, zijn leerkrachten die in het algemeen geloven dat hun werk een groot verschil maakt.

Dat soort resultaten kan helpen om hedendaagse problemen te kaderen. Iedereen spreekt over anti-vaxers. Maar misschien zijn die slechts een speciale uiting van een meer algemene houding, namelijk een vaste mindset. In de geneeskunde is de werking van placebo’s overduidelijk aangetoond. Het geloof verzet dan letterlijk bergen. Werken placebo’s vooral bij patiënten met een groeimindset? En het verklaart de hardnekkigheid van veel – soms ronduit dwaze – managementmethodes. Misschien is vooral geloven in die methode de sleutel tot succes. Maar mijn persoonlijke mindset waarschuwt mij dat dit inzicht net iets te gemakkelijk de deur openzet voor alle mogelijke charlatans. Van dat type van een gesloten mindset weiger ik verlost te worden.