Hans Dewachter (KBC) over Draghi-rapport: ‘Wake-upcall die in de sterren geschreven stond’

Met zijn oproep om de Europese welvaart te redden voor het te laat is, levert Mario Draghi een wake-upcall van formaat af, volgens Hans Dewachter, hoofdeconoom van KBC. Maar het wordt geen tweede ‘Whatever it takes’-stunt van de gewezen ECB-voorzitter. Het plan heeft politiek kapitaal nodig, en daar wringt het schoentje.

‘It’s a slow agony’. Het is een langzame doodsstrijd, zo karakteriseerde Mario Draghi de toestand van de Europese economie in een toelichting bij zijn rapport over de Europese concurrentiekracht. Als we niet investeren in een hogere productiviteit, dan gaat de Europese welvaart onherroepelijk bergaf. Volgens de gewezen Italiaanse premier en ex-ECB-voorzitter heeft Europa jaarlijks 750 à 800 miljard euro aan investeringen nodig om het tij te keren.

“Het is een wake-upcall die in de sterren geschreven stond”, reageert Hans Dewachter, hoofdeconoom van KBC. “Het rapport maakt duidelijk dat onze economische veiligheid niet langer gegarandeerd is. Dat is een structurele breuk met het verleden. Europa heeft zich kunnen herstellen van de WOII in een globaliserende wereld gebaseerd op regels en rechtszekerheid. Die wereld wordt nu bedreigd. De Europese eengemaakte markt was een economisch project, maar Draghi en de veranderende internationale context maken er opnieuw een politiek project van. Daarin staat niet langer efficiëntie maar veiligheid in de brede zin van het woord centraal. Draghi zet ons met de voeten op de grond.”

Economische veiligheid, hoe moeten we dat verstaan?

HANS DEWACHTER. “Het gaat niet alleen over onze economische afhankelijkheid van China en de kwetsbaarheid van onze energietoevoer. Er is veel meer aan de hand. Het Europese idee van vrijhandel en multilateralisme komt onder druk door het actieve industriële beleid van de grote machten in de wereldeconomie, de VS en China. Bovendien vallen groeimotoren als demografie, innovatie en productiviteit weg in Europa. Het rapport ademt hoogdringendheid uit, dat is de grote verdienste van Draghi. Europa was veel te lang ingedommeld. Dat maakt het kwetsbaar.”

Zal de wake-up call van Draghi volstaan om Europa in gang te doen schieten?

DEWACHTER. “In 2012 heeft Draghi de euro gered met zijn uitspraak ‘we are ready to do whatever it takes.’ De vraag is nu: wordt het Draghi-rapport een ‘whatever it takes’ nummer twee? Ik denk het niet. In 2012 boekte Draghi groot succes met zijn uitspraak omdat hij ook de middelen had om haar hard te maken. Als ECB-voorzitter kon hij geld drukken en obligaties opkopen. Met zijn waarschuwing voor het zelfbehoud van Europa heeft Draghi  vandaag een even sterke uitspraak gedaan, maar hij heeft de middelen niet. Hij is aangewezen op de goodwill van de lidstaten, en die is verre van verzekerd. Europa is politiek verdeeld. De wil om voort te gaan met het Europese project is niet erg groot meer in Frankrijk, Duitsland en andere belangrijke lidstaten. Ik zie een tweespalt ontstaan tussen enerzijds een aantal lidstaten en anderzijds de nieuwe Europese commissie, die het Draghi-rapport allicht als marsrichting zal gebruiken. A coalition of the willing, zoals Draghi suggereerde, is een mogelijke uitweg.”

‘Volumineuze en frequente uitgiftes van Europese obligaties zou de euro op een steviger sokkel plaatsen’

Hans Dewachter (KBC)

Overheidsmiddelen

Draghi wil jaarlijks 800 miljard euro investeren. Dat is een pak geld.

DEWACHTER. “Toch is het haalbaar, omdat er ook bijzonder veel geld voorhanden is. De vraag is alleen: waarin zal het geld geïnvesteerd worden? Dat is een moeilijkere kwestie, want de grote, gemeenschappelijke investeringsprojecten die Draghi opsomt hebben wel baten voor de samenleving, maar zijn niet winstgevend genoeg om ook privé-geldschieters aan te trekken. Daarom wordt een gedeeltelijke gemeenschappelijke financiering noodzakelijk om deze projecten te laten slagen.”

Aan welke projecten denkt u dan?

DEWACHTER. “Het opbouwen van een Europees energienetwerk bijvoorbeeld, of het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. Of nog: het ondersteunen van wetenschappelijk onderzoek. Het zijn allemaal projecten die essentieel zijn voor het verhogen van de Europese innovatie en productiviteit. Maar op korte termijn zijn dergelijke projecten niet rendabel genoeg voor privé-investeerders. De overheid zal dus de risico’s moeten helpen opvangen, ofwel een bepaald rendement garanderen. In het andere geval zal je het moeten doen met overheidsmiddelen.”

U denkt aan de uitgifte van Europese obligaties.

DEWACHTER. “Inderdaad, hoewel Draghi het niet met zoveel woorden heeft gezegd. Een tweede mogelijkheid is het verhogen van de dotaties van de lidstaten aan de EU-begroting. Een derde mogelijkheid is om de Europese commissie meer eigen belastingen te laten innen, maar dat lijkt mij eerder onwaarschijnlijk. De uitgifte van obligaties heeft een groot voordeel: je creëert een safe asset, een risicoloos beleggingsinstrument op Europese schaal. Dat is iets wat Europa nog mist. Het is één van de vele verklaringen waarom de eurozone nog altijd zwakker staat dan het dollarsysteem. Volumineuze en frequente uitgiftes van Europese obligaties zou de euro op een steviger sokkel plaatsen.”

Voor Europese obligaties is het allicht zoals met het hele Draghi-rapport: is er voldoende politiek kapitaal om het te realiseren?

DEWACHTER. “Dat is een groot vraagteken. Maar je weet nooit. Volgend jaar in september zijn er federale verkiezingen in Duitsland. Daarna wordt er misschien veel mogelijk, of veel onmogelijk. Het rapport van Draghi is een waardevolle maar academische oefening. Het vinden van financiering en politieke wil om dit rapport uit te voeren, soms tegen de belangen van de lidstaten in, dat wordt de echte proof of the pudding.”