‘Gidsland Amerika is de weg kwijt’

‘De Amerikaanse economie wordt warempel een oligarchie. Amerika, great again? Dat wordt lang wachten.’ Dat zegt Trends-redacteur Jozef Vangelder.

“Niets doen is voor Amerikaanse politici een manier geworden om carrière te maken”, zei Harvard-professor Jan Rivkin in een interview in aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen van 2016. Samen met zijn Harvard-collega Michael Porter had hij net het rapport Problems unsolved and a nation divided geschreven. Polarisatie had de politiek compleet verziekt, constructieve compromissen kwamen er niet meer van, aldus het rapport.

Na vier jaar Donald Trump is de polarisatie in de Verenigde Staten alleen maar uitgediept. Vooruitgang vergt samenwerking, maar het instinctmatige leiderschap van Donald Trump leefde van het tegendeel. Als zijn Democratische tegenkandidaat Joe Biden de presidentsverkiezingen wint, zal er weinig veranderen. Niet alleen is het verkiezingsresultaat van Biden te mager om Trump en zijn acolieten te ontwapenen, ook letterlijk. Zoals het er nu naar uitziet, houden de Republikeinen de meerderheid in de Senaat, zodat Biden als president weinig zal kunnen verwezenlijken in de binnenlandse politiek. Het verhoopte economische stimuluspakket ter bestrijding van de coronacrisis bijvoorbeeld wordt allicht een mager beestje. Het soepele geldbeleid van de Fed zal het nog maar eens moeten oplossen, met een almaar luidere vraag hoeveel rek er nog zit op de experimenten van de Amerikaanse centrale bank.

Reality-tv

Neen, niet alles was slecht onder Trump. Economisch ging het voor de gemiddelde Amerikaan zelfs de goede kant op tijdens de eerste jaren van zijn presidentschap. De economische groei stuurde de werkloosheid flink lager en bracht beterschap voor de bodemlonen, niet onverdienstelijk voor een land waar de inkomensongelijkheid tot de hoogste van de industriële wereld behoort. Maar toen kwam de corona-epidemie, die vooral de onderkant van de samenleving trof, zowel fysiek als economisch. Er kwam een enorm steunpakket van bijna 3000 miljard dollar in maart, met een cheque van 1200 dollar voor elke volwassene en een verhoging van de werkloosheidsuitkeringen. De onderhandelingen over een hernieuwing van die steun zitten al maanden vast.

Het zou verkeerd zijn om Trump met alle zonden van Amerika te beladen. De raciale discriminatie en het politiegeweld, de afbrokkelende infrastructuur, de dalende levensverwachting: ze dateren niet van gisteren. Maar Trump schonk de Amerikaan geen nieuwe toekomst, hij sprak zijn onderbuik aan. Joe Sixpack telde opnieuw mee in het elitaire Washington DC, of kreeg althans die indruk. Trump – die het niet toevallig gemaakt heeft als vedette in de Amerikaanse reality-tv – wist zijn show te verkopen.

Machtsopbouw

Dat kan niet gezegd worden van zijn tegenkandidaat, de bijna 78-jarige Joe Biden. De toestand van de Verenigde Staten vereiste een John F. Kennedy, een Bill Clinton, of minstens een Barack Obama. Maar blijkbaar kan de huidige Amerikaanse democratie geen beter alternatief bieden dan een man die zijn beste jaren allang achter de rug heeft. De saaie maar degelijke Biden zou zijn land allicht voor erger kunnen behoeden, maar niet van Amerika het lichtend voorbeeld maken dat het vroeger was. De Verenigde Staten lijken de weg kwijt, aldus de Frans-Amerikaanse hoogleraar Thomas Philippon in The Great Reversal, een boek over de ongezonde machtsopbouw door Amerikaanse bedrijven als gevolg van politiek lobbywerk. De Amerikaanse economie wordt warempel een oligarchie. Amerika, great again? Dat wordt lang wachten.