‘Gelijk hebben en gelijk krijgen’

‘Experts in gelijk hebben die plots ook toppers worden in gelijk krijgen? Op zich is dat in een democratie nog zo slecht niet.’ Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Het oudste boek in mijn al te ruime managementbibliotheek is de originele versie van Norman Maiers Principles of human relations: applications to management. Een boek van 1952. De man was een expert in dierpsychologie. Hij had een boeiende studie verricht over ratten die geconfronteerd werden met onoplosbare problemen en zijn publicatie werd ten onrechte geboycot. Hij bekeerde zich dan maar tot een veel relevanter vakgebied: de bedrijfspsychologie. Maier schreef klassiekers over problem solving en beoordelingsgesprekken. Misschien wel zijn bekendste model is zijn scherpe onderscheid tussen de kwaliteit en de aanvaarding van een beslissing, of tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Aan hem moest ik denken toen ik kennis nam van de klucht rond de cultuursector. Zinvol omgaan met een pandemie die ons brutaal van het kortetermijngenot loodst naar de kortetermijnfrustratie is voor onze maatschappij overduidelijk een onoplosbaar probleem. Iedereen lijkt wel gedeeltelijk gelijk te hebben en oefent vooral zijn kanonnen om gelijk te krijgen.

In theorie zouden experts alleen geboeid mogen zijn door gelijk hebben. Of ze zich nu belachelijk maken, applaus krijgen of op een podium mogen staan, het zou hen niet mogen uitmaken. Dichter bij de waarheid raken is hun grote doel – op papier tenminste. In de praktijk hebben ze budgetten nodig, willen ze erkenning, zijn ze ook gevoelig voor vleierij en kritiek. Niets menselijks is hen vreemd. Maar allemaal samen slagen ze er toch wel aardig in om onze valide kennis vooruit te helpen. Dat kan niet bepaald worden gezegd van hen die zweren bij goddelijke inspiratie, geschriften van de Grote Meesters of het raadplegen van horoscopen.

Op de andere dimensie, gelijk krijgen, scoren populisten, influencers en charismatici. We weten ondertussen, dankzij systematisch onderzoek van wetenschappers nota bene, hoe die dames en heren te werk gaan. Ze werken fundamenteel op vertrouwen (‘ik voel uw pijn’) en maken dat vertrouwen de inzet voor het geloof in hun boodschap, variërend van ‘laten we elkaar respecteren’ (Dirk De Wachter, Nelson Mandela, Christus) tot ‘laten we die groep uitsluiten’, het mantra van extreemrechts. Politici in onze mediagestuurde democratie hebben ontdekt dat ze gekozen én herkozen worden door te scoren op die dimensie. Zo ontstaat het bizarre effect mediafiguren plots politici worden.

Door eenzijdig het spelletje ‘gelijk krijgen’ te spelen, is het Overlegcomité zwaar uit de bocht gegaan met de coronamaatregelen. De experts blijven maar herhalen dat de finale beslissing ligt bij de politici. Voorrang dus aan gelijk krijgen, aan een ruilhandeltje. Oei, wat een abdicatie van de experts. Beide dimensies moeten hoog zijn. Denk vooral niet dat bizarre ruilen alleen bij corona voorkomen. Rond 1980 werd ooit een schooltje in Komen geruild voor de expresweg Pecq-Armentiers.

Politici proberen uiteraard de experts in hun bad te krijgen. En de gretigheid waarmee academici de media opzoeken en interviews geven over hun privéleven (het zijn inderdaad ook mensen) maakt dat de discussie steeds meer verschuift naar één dimensie. Academici die de top halen in Humo’s Pop Poll? Experts in gelijk hebben die plots ook toppers worden in gelijk krijgen? Op zich is dat in een democratie nog zo slecht niet, maar dan wel onder één voorwaarde: onze politici moeten zich bijscholen in de andere dimensie. Een absoluut minimum lijkt mij te zijn: een volle week intense cursus statistiek en methodologie, en gezien de aard van deze crisis: twee weken virologie en epidemiologie. Spijbelen verboden. Niet haalbaar zegt u? Oké, uw volle recht, maar bij de twee Maier-dimensies moet u wel beseffen dat ook u al in de ban bent van één enkele dimensie: haalbaarheid, gelijk krijgen, draagkracht. De gevolgen van zo’n eenzijdige visie? Kijk eens goed rond in 2022. En wacht op de volgende ramp.