Gabon wil Afrika’s groene supermacht worden

In Gabon wint ‘natuurlijk kapitaal’ terrein als idee om een klimaatramp af te wenden.

Na jaren waarin zijn economie afhankelijk was van olie, probeert Gabon zich te herpositioneren als een groene supermacht. Het Afrikaanse land wil diversifiëren, nu de oliereserves slinken. Het wil ook erkenning voor het behoud van zijn tropische wouden, die deel uitmaken van het grote regenwoud van het Congobekken – de ‘longen van Afrika’.

Ali, directeur schuldkapitaal bij de African Conservation Development Group (ACDG), een bedrijf dat is gespecialiseerd in landbeheer, onderzoekt zowel een ecotoerismeproject als de lancering van een obligatielening waarvan hij hoopt dat die tot 300 miljoen dollar zal opbrengen. De onderliggende waarde zal het bos zijn, dat miljoenen tonnen koolstof absorbeert, waardoor een stroom van potentieel verhandelbare koolstofkredieten ontstaat.

“Elk groot bedrijf in de wereld heeft ermee ingestemd de CO2-uitstoot tot nul terug te brengen”, zegt Ali. “Ofwel moeten ze investeren in technologie om hun uitstoot te verminderen, ofwel moeten ze koolstofcompensaties kopen. ACDG kan koolstofkredieten genereren”, zegt hij. Het bedrijf heeft een vijftigjarige concessie voor een enorm stuk bos, ruwweg 3 procent van het landoppervlak van Gabon.

Ali hoopt contracten te kunnen sluiten met bedrijven die over een periode van tien jaar 3 miljoen ton koolstofkredieten per jaar willen verwerven, en daarvoor minimaal 10 dollar per ton willen betalen. ACDG zou de inkomstenstroom verpakken in een obligatie met een kleine premie ten opzichte van de Gabonese staatsschuld. “Als dat lukt, zou dat een belangrijk precedent scheppen voor Gabon, dat dan zelf soortgelijke obligaties zou kunnen uitgeven”, zegt hij.

Gabon is een van ‘s werelds weinige netto-opnemers van koolstof. 85 procent van het land is bedekt met koolstofabsorberend regenwoud, een gebied ongeveer zo groot als het Verenigd Koninkrijk. Elk jaar stoten die bossen 20 miljoen ton koolstof uit door natuurlijk verval, branden en ontbossing. Gabon heeft maar 2 miljoen inwoners. Menselijke activiteiten stoten nog eens 15 miljoen ton uit. Het regenwoud houdt jaarlijks 140 miljoen ton vast, waardoor Gabon netto meer dan 100 miljoen ton per jaar absorbeert.

Ecosysteemdiensten

Het idee van ‘natuurlijk kapitaal’ wint aan belang. In februari werd in opdracht van de Britse regering het rapport The Economics of Biodiversity gepubliceerd, waarin wordt getracht de rol van ‘ecosysteemdiensten’ te kwantificeren. De auteur, de Cambridge-professor Partha Dasgupta, stelt dat elk rationeel economisch systeem de natuur in zijn modellen moet opnemen. “Veel van de natuur is gratis en als we ergens niet voor betalen, buiten we het uit”, zegt hij.

Dasgupta is voor de oprichting van een internationale instelling, vergelijkbaar met de Wereldbank of het IMF, die toezicht houdt op het mondiale gemeengoed, waaronder de volle zee, de atmosfeer en biotopen zoals tropische regenwouden en veengebieden. “De instelling zou de gebruikers van het wereldgemeengoed laten betalen voor het verkeer dat zij dragen en voor de visserij en de mijnbouw”, zegt hij. De instelling zou hun ook het gebruik van de atmosfeer als een riool voor verontreinigende stoffen moeten aanrekenen.

De regering van Gabon wil ook betaald worden. “Mensen zeggen dat je niet kunt worden betaald voor een natuurlijk proces”, zegt Tanguy Gahouma-Bekale van de nationale klimaatraad van Gabon. “Dat spreken wij tegen. Meer dan dertig jaar beleid heeft onze bossen in stand gehouden. Dat is geen natuurlijk proces, het is een visie.”

Het ontbossingstempo in Gabon is laag: ongeveer 0,1 procent per jaar. Dat komt deels doordat de bossen zo uitgestrekt zijn en de bevolking zo klein. Maar het is ook het resultaat van bewuste keuzes. In 2002 creëerde voormalig president Omar Bongo dertien nationale parken, die 11 procent van het land besloegen en waar houtkap verboden was. Daarna zijn de beschermde gebieden uitgebreid tot 17 procent van Gabon. Een bosbouwwet bepaalt dat bedrijven duurzaam moeten kappen. In 2010 verbood Ali Bongo, die na de dood van zijn vader tot president werd verkozen, de uitvoer van onbewerkt stamhout.

Kwetsbaar continent

De bossen van Gabon zijn in een veel betere staat dan die van buurlanden als Kameroen en Congo. In Congo wordt jaarlijks ongeveer 500.000 hectare regenwoud vernietigd. “Als we dat niet snel ombuigen, hebben we een groot probleem”, zegt Lee White, de minister van Milieu van Gabon.

Het idee dat Gabon en andere landen moeten worden betaald voor de koolstof die ze opvangen, is niet zo vergezocht. Vorige maand betaalde het Central African Forest Initiative (Cafi), een door Noorwegen gesteund fonds, Gabon een eerste schijf van 17 miljoen dollar, op een geraamd bedrag van 150 miljoen dollar. De vermindering van de koolstofuitstoot van Gabon is geverifieerd aan de hand van criteria die bekendstaan als REDD: reduction emissions from deforestation and forest degradation.

Hoewel Gabon het geld heeft aanvaard, verwerpt het de onderliggende methodologie van REDD, waarbij landen worden betaald voor het terugdraaien van schade aan bossen, en niet voor het behoud ervan. “Het is verbazingwekkend dat de wereld meer geïnteresseerd is in het stoppen van de ontbossing in Brazilië dan in het belonen van landen die hun bossen intact houden”, zegt Gahouma-Bekale, die ook voorzitter is van de Afrikaanse groep van onderhandelaars op de COP26-klimaatconferentie in Glasgow in november.

Gabon voelt al de gevolgen van de klimaatverandering. De bomen in zijn bossen produceren minder vruchten, waardoor de bosolifanten in dorpen op zoek gaan naar voedsel. Hoewel Afrika verantwoordelijk is voor slechts 2 tot 3 procent van de wereldwijde koolstofuitstoot, is het een van de meest kwetsbare continenten voor extreme weersveranderingen.

Wetenschappers hebben een verband gelegd tussen de Gabonese bossen en de regenval in de Sahel. Gabon produceert zelfs neerslag tot in de Ethiopische hooglanden, die de Nijl aanvult waarvan Egypte afhankelijk is. “Dit is het verhaal van de klimaatverandering in Afrika”, zegt White. “Als we dit niet goed aanpakken, vernietigen we de landbouw in Egypte en stromen 100 miljoen vluchtelingen naar Europa.”

Economische waarde

ACDG ziet zijn Grande Mayumba-project in het zuiden van het land als een grootschalige “op de natuur gebaseerde oplossing”, die economische waarde kan genereren door het land te beheren. De groep wil een toerisme-industrie ontwikkelen met een laag volume en een hoge waarde, gebaseerd op natuurlijke rijkdommen, waaronder gorilla’s.

Rwanda en Oeganda hebben de weg gewezen. Zij zijn erin geslaagd economische waarde te creëren door, in het geval van Rwanda, 1500 dollar te vragen voor een kijkvergunning van een uur. Rwanda verdient 300 miljoen dollar per jaar aan gorillatoerisme. Als gevolg daarvan is de gorillapopulatie hersteld.

Van de 731.000 hectare die ACDG in Gabon heeft gehuurd, zal een derde onaangeroerd blijven. Daarnaast zal ACDG een duurzame houthandel ontwikkelen, die plaatselijke inkomsten en werkgelegenheid zal opleveren op een manier die de hoeveelheid opgeslagen koolstof moet doen toenemen. Bovendien zullen 20.000 runderen worden gehouden op een van de weinige natuurlijke graslanden van Gabon, samen met buffels en andere wilde dieren, en zal de aangetaste bodemkwaliteit worden verbeterd om de koolstofopname te vergroten, aldus het bedrijf.

ACDG berekent dat haar inspanningen voor natuurbehoud en landbeheer meer dan 8 miljoen ton koolstofkredieten per jaar zullen opleveren, waarvan 3 miljoen zal worden gebundeld in een obligatie die de groep dit jaar hoopt uit te geven.