‘Frans migratiebeleid heeft gefaald’

Frankrijk is lang het land bij uitstek geweest voor arbeidsmigratie. Lange tijd ging dat goed, maar toen de link tussen de instroom van nieuwkomers en de invulling van jobs doorbroken werd, zijn de kiemen van interne conflicten gezaaid.

De discussie over het Franse immigratiebeleid laait opnieuw op. Heeft Frankrijk jarenlang een te laks immigratiebeleid gevoerd? Is het integratiebeleid mislukt? Zijn de 1000 Franse Syriëstrijders gefrustreerde allochtonen die geen baan vinden? Of is er iets anders aan de hand? Het klassieke argument van economische achterstelling die allochtonen uit frustratie richting islamfundamentalisme stuwt, overtuigt niet. Verschillende Franse Syriëstrijders zijn hoger geschoold of hadden een job.

Almaar meer opiniemakers, sociologen en economen wijzen erop dat het hier gaat om een breder probleem van een mislukt immigratiebeleid. De omstreden polemist Eric Zemmour, vorige week nog in Brussel om zijn boek ‘Le Suicide Français’ te promoten, wordt vaak met de vinger gewezen voor zijn scherpe kritiek op de multiculturele samenleving. Maar de passages over het Franse migratiebeleid in zijn vuistdikke boek voeden wel het debat.

Immigratie

Eigenlijk is Frankrijk vanaf het midden van de 19de eeuw een immigratieland geworden. Wegens van de industrialisering maar ook omdat de Franse landbouwsector dringend behoefte had aan extra arbeidskrachten. Tot aan het begin van de 20ste eeuw kwam 90 procent van immigranten uit Italië, Spanje en België. Het ging om zuivere arbeidsmigratie en de nieuwkomers integreerden zich zeer snel in de Franse samenleving. Assimilatie is hier een beter woord. De immigranten pasten hun leefgewoonten aan en gaven hun kinderen Franse namen.

In de eerste helft van de 20ste eeuw wijzigde de migrantenpopulatie lichtjes. Er kwamen minder Belgen en meer Oost-Europeanen, vooral Polen. Vanaf de jaren zestig kwam een eerste omslag. Het gewicht van de Noord-Afrikaanse immigratie nam toe, vooral uit Algerije en Marokko. Tegen het begin van de jaren zeventig kwam bijna de helft van de immigranten in Frankrijk uit de Maghreblanden. Op dat moment ging het nog altijd om arbeidsmigratie.

De situatie wijzigde aan het begin jaren zeventig. De werkloosheid nam toe, er was de eerste oliecrisis (1974) en Frankrijk besloot een migratiestop door te voeren, nota bene onder Valéry Giscard d’Estaing, een liberale president. Dat was het moment waarop de Franse overheid de band tussen immigratie en arbeidsmarkt doorknipte. Het gros van immigratie was sindsdien gelinkt aan familiale omstandigheden zoals gezinshereniging. De niet-Europese immigranten maakten voor het eerst ook de meerderheid van de nieuwkomers uit. Dat is sindsdien niet veranderd. In 2013 verwelkomde Frankrijk 18.000 economisch migranten tegenover 98.000 mensen die het land binnenkwamen om familiale redenen. Van die laatste groep begaven zich weinigen op de arbeidsmarkt.

Parallelle samenleving

In de jaren zeventig en vooral vanaf de jaren tachtig zwakte Frankrijk bovendien zijn filosofie van assimilation af. Van de nieuwkomers werd niet langer verwacht dat ze zich volledig aanpasten aan de leefgewoonten van het gros van de Fransen. De Franse allochtonen woonden en wonen vooral in de Franse voorsteden (de banlieues), waar zich dus langzaam maar zeker parallelle moslimgemeenschappen ontwikkelden, die almaar minder contact hadden met de rest van Frankrijk. Of waarbij die contacten zeer conflictueus verlopen zoals de rellen in een aantal voorsteden (2005) en in Parijs zelf (2014) aantonen. De banlieues vormden ook een voedingsbodem voor moslimextremisme.

Komt er nog bij dat de kansen van nieuwkomers veeleer beperkt zijn door de specifieke situatie op de Franse arbeidsmarkt. Die wordt al jarenlang gekenmerkt door hoge loonkosten, een zeer rigide ontslagrecht en een 35-urige werkweek die niet direct bijdraagt tot jobcreatie. De Franse bedrijven zijn weinig competitief. Frankrijk, altijd gekenmerkt door een sterk etatistische traditie, heeft het de voorbije jaren zeer moeilijk gehad om zich aan te passen aan een geglobaliseerde liberaal-kapitalistische economie. Duitsland bijvoorbeeld heeft dat wel gedaan. Het gevolg is dat bijvoorbeeld de Franse jeugdwerkloosheid met 24 procent bijna Zuid-Europese niveaus haalt, terwijl die in Duitsland met 8,1 procent zeer laag blijft. En die hoge Franse jeugdwerkloosheid laat zich in belangrijke mate voelen bij de Franse moslimgemeenschap.