Finland voltooit ‘s werelds eerste permanente opslagplaats voor kernafval

Finland hoopt de wereld binnenkort te laten zien hoe kernafval veilig en permanent kan worden opgeslagen. De bouw van ‘s werelds eerste diepe ondergrondse opslagplaats, Onkalo, is afgerond. In 2026 zal het noordse land beginnen met het opslaan van gebruikt nucleair materiaal in die “geologische tombe”, waar het voor 100.000 jaar veilig zal worden bewaard.

Onkalo, wat “kleine grot” of “schuilplaats” betekent, ligt meer dan 400 meter diep onder de bossen van zuidwest-Finland, nabij drie kernreactoren op het eiland Olkiluoto, ongeveer 240 kilometer van Helsinki. Het complex is een ingewikkeld netwerk van tunnels en schachten, ontworpen om kernafval veilig en op de lange termijn op te slaan. De methode die wordt toegepast, bekend als “KBS-3”, is ontwikkeld door het Zweedse bedrijf voor kernafvalbeheer. Dat systeem gebruikt meerdere lagen van bescherming, zodat als één barrière faalt, de andere lagen de veiligheid blijven garanderen. “Dit is geen tijdelijke oplossing, het is voorgoed”, zegt Pasi Tuohimaa, hoofd communicatie bij Posiva, het Finse bedrijf verantwoordelijk voor het project, aan de Amerikaanse nieuwssite CNBC.

‘Dé oplossing’

De vraag naar een duurzame oplossing voor kernafval is de afgelopen decennia steeds dringender geworden. Wereldwijd liggen duizenden tonnen gebruikt splijtstof en miljoenen liters radioactieve vloeistoffen opgeslagen in tijdelijke opslagfaciliteiten. Sommige van die containers beginnen al te lekken, wat ernstige milieuproblemen kan veroorzaken. Onkalo zegt het probleem te hebben opgelost door het afval permanent diep onder de grond te begraven, weg van mens en milieu.

Het Finse kernafval zal eerst verpakt worden in roestvrijstalen buizen, die vervolgens worden ingekapseld in koperen capsules. Die capsules worden in diepe tunnels geplaatst en omringd door klei, waardoor het afval “totaal onbereikbaar” wordt, zoals geoloog Manuel Sintubin van de KU Leuven in een eerder gesprek met Business AM heeft uitgelegd. De unieke geologische samenstelling van Finland speelt een cruciale rol. De granieten ondergrond, bijna 2 miljard jaar oud, maakt deel uit van het Baltische kraton, een stabiele aardlaag zonder tektonische activiteit gedurende de laatste 600 miljoen jaar. Dat maakt de regio ideaal voor geologische eindberging.

Volgens de Finse minister van Klimaat, Kai Mykkänen, biedt Onkalo “een model voor duurzame opslag van kernafval”. “Ik ben ervan overtuigd dat het overgrote deel van de Finse bevolking, en zelfs een nog groter deel van de bevolking in de buurt van Onkalo, dit beschouwt als een oplossing die schadelijkere energie vervangt”, betoogt hij tegenover CNBC.

‘Dat er nu een land is dat laat zien dat je dit extreem gevaarlijke afval, dat nog zo’n 100.000 jaar aanwezig zal blijven, op een veilige manier kunt opslaan, bewijst dat het wel degelijk mogelijk is’

Gareth Law (hoogleraar radiochemie Universiteit Helsinki)

Nog 100.000 jaar

Het debat over de rol van kernenergie in de energiemix is al een tijdje nieuw leven ingeblazen. Voorstanders wijzen erop dat kernenergie, omdat het een lage CO2-uitstoot heeft, een belangrijke rol kan spelen in het terugdringen van de uitstoot en het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. “Een oplossing voor de definitieve opslag van gebruikt splijtstof was het ontbrekende deel van de duurzame levenscyclus voor kernenergie”, benadrukt Tuohimaa.

Onkalo zou de weg kunnen vrijmaken voor een grotere acceptatie van kleine modulaire reactoren (SMR’s), die worden geprezen vanwege hun lagere kosten en snellere bouwtijden in vergelijking met traditionele kernreactoren. Toch zijn er kanttekeningen. Uit een studie geleid door Lindsay Krall van Stanford University bleek dat SMR’s mogelijk meer afval per geproduceerde energie-eenheid genereren dan conventionele reactoren, waardoor de complexiteit van afvalbeheer toeneemt. Hoewel SMR’s veel aandacht krijgen en er wereldwijd verschillende projecten in ontwikkeling zijn, moeten de meeste nog hun potentieel in de praktijk bewijzen.

Lees verder onder link

Critici blijven wijzen op de hoge kosten en potentiële gevaren van kernenergie. Sommige milieuorganisaties vinden dat de nucleaire industrie een dure en gevaarlijke afleiding is van goedkopere en schonere alternatieven. Gareth Law, hoogleraar radiochemie aan de Universiteit van Helsinki, heeft zowel de voordelen als de nadelen van kernenergie ervaren: “Schone energie, goedkope energie, een constant vermogen. Maar dan heb ik ook de slechte kant gezien: ongelukken, afvalcreatie en de problemen die we daar hebben”, betoogt hij tegenover CNBC.

Vervolgens: “Dat er nu een land is dat laat zien dat je dit extreem gevaarlijke afval, dat nog zo’n 100.000 jaar aanwezig zal blijven, op een veilige manier kunt opslaan, bewijst dat het wel degelijk mogelijk is.”

Belgisch kernafval

Het succes van Onkalo heeft wereldwijd interesse gewekt. Verschillende Europese landen, zoals Zwitserland, overwegen soortgelijke diepe geologische opslagplaatsen voor hun nucleaire afval. In de Verenigde Staten is er discussie over een opslagplaats onder Yucca Mountain in de staat Nevada, hoewel dat project regelmatig wordt geconfronteerd met politieke en juridische obstakels.

Ook in ons land staat de kwestie van kernafvalopslag op de agenda. De bovengrondse opslag van laagactief afval is inmiddels goed geregeld, maar voor het hoogradioactieve afval moet een beslissing worden genomen. Francis De Meyere, de aftredende voorzitter van Niras, de Belgische instantie voor het beheer van kernafval, benadrukte eerder dit jaar tegenover De Tijd dat er haast geboden is. “We hebben een principebeslissing genomen voor een diepe berging in eigen land, maar een aantal cruciale vragen blijven open: op welke diepte, op welke locatie, in welke bodemlagen en hoeveel hoogradioactief afval gaan we bergen?”

De kosten voor een dergelijke ondergrondse berging zijn in België de afgelopen jaren sterk gestegen, van een geschatte 3 miljard naar 12 miljard euro. Dat financiële risico ligt nu bij de overheid. “Als die (in de nucleaire deal overeengekomen, nvdr) 15 miljard euro van Engie te weinig is, is de rest ten laste van de Belgische staat”, legt De Meyere uit. Daarnaast zijn er vragen over de rolverdeling tussen de verschillende nucleaire instanties en de noodzaak om een consistente langetermijnplanning te verzekeren.

‘Natuurlijk is kernenergie duurzaam’

Atte Harjanne, Finse groene politicus

Weinig tegenstand

In Finland is er opvallend weinig tegenstand geweest tegen het Onkalo-project. De meerderheid van de Finnen beschouwt kernenergie als een betrouwbare en onmisbare technologie, zeker in het streven naar een netto-nuluitstoot van broeikasgassen. Zelfs de Finse Groene Partij heeft haar standpunt aangepast. Atte Harjanne, voorzitter van de Groene Partij in het Finse parlement, verklaarde in Die Welt dat de ecologisten hun visie op atoomstroom “op de wetenschap” hebben gebaseerd. “Natuurlijk is kernenergie duurzaam. De hoeveelheid afval is zeer klein in vergelijking met de enorme hoeveelheid CO2-neutrale energie die een kerncentrale produceert. Dat afval kan veilig worden opgeslagen, in tegenstelling tot de broeikasgassen die een kool- of gascentrale uitstoot.”

Lees ook: