Exclusief interview met Bart De Wever: ‘België kan wat Singapore kan, maar dan moeten de PS, Ecolo en de PTB ophouden te bestaan’

“Je kunt in dit land geen federale regering meer maken die onze welvaart kan redden. Ik wil heel duidelijk aan uw lezer en aan de kiezer zeggen: ik doe daar niet meer aan mee”, zegt Bart De Wever in de aanloop naar de verkiezingen van 2024. De voorzitter van N-VA wil met de campagne ‘Voor Vlaamse Welvaart’ voldoende kiezers overtuigen om een confederale deal op tafel te kunnen leggen. “Ik word niet vrolijk van de economische vooruitzichten. Premier Alexander De Croo betaalt zijn carrière met de welvaart van Vlaanderen.”

De Europese Commissie tikte de Belgische regering vorige week nog maar eens op de vingers omdat onze begroting te diep in het rood gaat. Volgend jaar dreigt een tekort van 4,9 procent, alleen Slowakije doet het slechter in de eurozone. Vorige maand waarschuwde het Internationaal Monetair Fonds ook al voor de ontspoorde uitgaven. Volgens het IMF zal de Belgische economie de komende vijf jaar gemiddeld met 1,2 procent per jaar groeien. Van de klassieke industrielanden zouden alleen Japan en Italië het nog slechter doen. De partijen van de Vivaldi-regering zien geen problemen: de groei valt mee, de koopkracht is gered, de inflatie onder controle.

N-VA-voorzitter Bart De Wever is allesbehalve onder de indruk: “België is een beetje zoals in de film Groundhog Day, een eeuwige herhaling van hetzelfde. Bij elke crisis klopt de federale regering zich op de borst omdat de automatische stabilisatoren de crisis dempen. Tijdens de covid-crisis is bijvoorbeeld met geld gesmeten dat het niet meer mooi was.

“Ik weet wat volgt. Mensen in de industrie verwachten dat we in 2025-2026, na de verkiezingen, de rekening betalen voor de verzwakte concurrentiekracht. Tot dan lees ik hallucinante interviews met kopstukken van Vivaldi over hun prachtige palmares. Want ze hebben de uitkeringen en de leeflonen verhoogd en via de index de koopkracht beter beschermd dan wie dan ook. Maar hebt u de groeiverwachtingen voor België gezien? De laagste van de hele OESO. Onze begroting is zo lek als een mandje en structureel ongezond. Samen met Frankrijk zijn we de zieke man van Europa, met de hoogste overheidsuitgaven, de hoogste belastingen en het hoogste tekort. We zijn, voor de zoveelste keer, klaar voor de klap.”

Ik heb alle geloof verloren dat we op het federale niveau tot hervormingen kunnen komen

Wat zijn de prioriteiten voor de volgende regering? De uitgaven verlagen? De concurrentiekracht versterken? Een fiscale hervorming? Dat zijn er al drie.

BART DE WEVER. “En dan heb je het institutionele nog niet genoemd. Dat is weer zo’n eeuwige herhaling van hetzelfde. Zal het institutionele of het economische prioritair zijn?”

Of allebei?

DE WEVER. “Ik heb eigenlijk alle geloof verloren dat we op het federale niveau kunnen komen tot hervormingen die naam waardig. De Zweedse coalitie (van 2014 tot 2018 met N-VA, cd&v, Open Vld en MR, nvdr) was geen eclatant succes, maar er zijn wel stappen in de goede richting gedaan. De Vivaldi-coalitie heeft dat in korte tijd naar de bliksem geholpen. Ik geloof niet meer in het federale niveau. Ik zie ook de peilingen. De kans om tot een centrum-rechts, liberaal geïnspireerd economisch beleid te komen, is gewoon nul. Je moet altijd een partner meenemen die in de soep zal spuwen. In de Zweedse regering was dat Kris Peeters voor cd&v. Dat verhaal is niet voor herhaling vatbaar.”

Kunt u nog partners vinden voor een herstelbeleid?

DE WEVER. “We gaan geen partner vinden die voldoende zetels heeft om zo’n verhaal weer gestalte te geven, zeker als ik zie hoezeer de PS door de PTB wordt opgejaagd. Ik wil heel duidelijk aan uw lezer en aan de kiezer zeggen: ik doe daar niet meer aan mee. Je kunt in dit land geen federale regering meer maken die onze welvaart kan redden.

“Maar je zal de schade moeten herstellen. Een nieuw Globaal Plan, zoals Wouter Beke (cd&v) bepleit, is misschien niet zo dwaas. Lagere belastingen beloven kun je niet, gezien het tekort en de stijgende vergrijzingskosten. Je moet een plan voor tien jaar maken om de uitgavenstijging in de sociale zekerheid plat te duwen en de concurrentiekracht te beschermen. De werkende mens moet voorop staan. Eigenlijk moet je al het omgekeerde van wat Vivaldi heeft gedaan, onmiddellijk in gang zetten.”

Misschien krijgt een volgende federale regering toch nog wat gedaan onder druk van de Europa. Of als de rente op Belgisch staatspapier voldoende stijgt.

DE WEVER. “Dan zal de PS bewegen. Elio Di Rupo was eind 2013, toen de langetermijnrente op Belgisch overheidspapier door het dak ging, doodsbang voor een sneeuwbaleffect waardoor de stijgende rentelasten alle beleidsruimte zouden opeten. Maar zolang de rente onder controle is, droomt de PS van inflatie die schulden en vermogens opeet. Wij kijken in Vlaanderen met een Noord-Europees perspectief naar de cijfers, maar PS-voorzitter Paul Magnette wordt niet zenuwachtig van overheidstekorten en inflatie. Integendeel, die wordt daar gelukkig van. Dat heeft hij mij in dit eigenste huis gezegd. Toen ik in de zomer van 2020 met mijn handen in het haar zat en wist dat we draconische maatregelen moesten nemen, begon hij te lachen. ‘Socialisten houden van crisissen, dan kunnen we geld uitgeven’, zei hij. Ik zie het met die mensen niet meer zitten. Het enige dat hen kan doen bewegen, is een boeman van buitenaf. De Europese Commissie staat voor de deur, we zullen zien of we op het strafbankje terechtkomen wegens de rode begrotingscijfers. Zelfs de Club Med-landen doen het beter. Ik kan alleen maar hopen dat de kiezer in het Noorden van het land naar die cijfers kijkt.”

PS-voorzitter Paul Magnette wordt niet zenuwachtig van overheidstekorten en inflatie. Integendeel, die wordt daar gelukkig van. Dat heeft hij mij in dit eigenste huis gezegd

De N-VA spreekt van een grote institutionele omslag, maar in welke mate willen Brussel en Wallonië daarin mee? Een sociale zekerheid gefinancierd door Vlaanderen blijft hun levensverzekering.

DE WEVER. “Dat is ook zo. Enthousiasme in het zuiden voor een institutionele hervorming? You’ll find more cheer in a graveyard. Magnette heeft dat in 2020 uit de doeken gedaan: zo lang mogelijk de huidige toestand rekken. Zo lang mogelijk, dus tot ze het noorden kwijt zijn, letterlijk en figuurlijk. En ik hoop dat dat volgend jaar is. Maar alleen de Vlaamse kiezer zal daarover beslissen. De Belgische parameters zijn vreselijk, maar je moet eens naar de onderliggende, Franstalig gedomineerde besturen kijken. Vandaag in het nieuws: Charleroi is failliet. Antwerpen daarentegen kan de belastingen verlagen. Ondertussen valideert het Rekenhof zelfs de Brusselse rekeningen niet meer. De Franstalige socialisten mogen blij zijn dat Belfius genationaliseerd is, anders zouden ze niet veel kredieten meer loskrijgen.”

Vindt u dan geen partner meer in het zuiden?

DE WEVER. “De MR zit ideologisch dicht bij ons, maar zal altijd vasthouden aan België, anders verzuipt die partij in de rode zee. Dus daar kan ik institutioneel ook niks mee doen.”

Een volledige blokkering dus?

DE WEVER. “Daar komt het eigenlijk wel op neer. Ik heb het op antipathieke wijze al gezegd: ik hoop dat de vivaldisten kopje-onder gaan. Ik neem daar geen woord van terug. Het is hun verdiende loon, zeker voor Open Vld. Je kunt kiezers bedriegen, je kunt die bedriegen in het kwadraat, en je kunt die, zoals nu gebeurd is, bedriegen in het kwadraat met slagroom erop. Guy Verhofstadt was gewoon een bedrieger, Alexander De Croo gaat daar nog ver over. Die betaalt zijn carrière met de welvaart van Vlaanderen. Als je een Open Vld’er in paniek uit je bureau wilt jagen, moet je gewoon zeggen: wat zijn de belangrijkste drie verwezenlijkingen van Vivaldi?”

Kun we het zuiden van het land financieel tijd geven om een deal mogelijk te maken?

DE WEVER. “In 2019 lag dat op tafel, maar nu zie ik het niet meer. Vlaanderen kan geen overbruggingskrediet meer geven. Maar de PS gaat dat vragen voor generaties, ik ken ze goed genoeg. Dat gaat niet, hè. Het akkoord met Magnette van 2020 hield in dat de omslag naar het confederalisme werd voorbereid. Daarnaast lag een akkoord op tafel dat uiteraard nog onbetaalbaar was. Omdat het zowel de PS- als de N-VA-agenda omvatte: een verhoging van de uitgaven en een verlaging van de belastingen. Dat moest nog verder worden uitgepraat. Diezelfde deal zal volgend jaar niet meer op tafel liggen. Maar de mechaniek was duidelijk in 2020. Je maakt een confederale omslag via het feitelijk doorsnijden van de bevoegdheden en de budgetten. Elke deelstaat kan dan een sociaaleconomisch beleid met eigen accenten voeren. Daarom hoop ik dat de politieke situatie in het Noorden helder zal zijn: hier zou de verkiezingsuitslag moeten zeggen dat het game over is. Dat er geen meerderheid meer is die de status quo wil behouden.”

Ik denk dat Wallonië Vlaanderen gemakkelijk kan bijbenen

Hebt u het boek van PS-staatssecretaris Thomas Dermine gelezen? Hij zegt dat Wallonië Vlaanderen nooit kan bijbenen.

DE WEVER. “Ik denk dat Wallonië Vlaanderen gemakkelijk kan bijbenen. Kijk naar wat sommige Oost-Europese landen sinds de jaren negentig hebben gepresteerd. Ik ben op vakantie geweest in de Baltische staten. Estland heeft een indrukwekkende economische dynamiek en een ongelooflijk optimistische vibe. Als je ziet vanwaar die komen na zoveel jaren Sovjet-bezetting. Als ik de PS mag vergelijken met een Sovjet-bezetting: het enige wat je nodig hebt, is de bevrijding van de bezetter. Dan kan er veel. Maar in de Belgische context zal Wallonië dat nooit kunnen. Al is het maar omdat zij door de nationale loonvorming lonen moeten betalen die hun economie niet kan dragen. En omdat de sociale zekerheid uitkeringen geeft die mensen niet motiveert een job te zoeken. De hangmat is er, dan kan je niet klagen dat sommigen erin gaan liggen. La vie large, noemt Magnette dat. Beter gaan vissen terwijl je nog jong bent, dan te wachten tot je met pensioen bent. Ik verzin het toch niet, hè. Dermine is een McKinsey-boy, ik verdenk hem ervan dat hij dingen schrijft waarvan hij weet dat ze niet waar zijn. Maar hij is slim, en heeft dus alles mooi verpakt. Maar het is gewoon dikke onzin wat hij schrijft, sorry.”

Toch even advocaat van de duivel spelen. In de periode 2015-2019 bedroeg de gemiddelde groei in België 1,8 procent per jaar, tegenover 2 procent voor de eurozone. Sinds 2020 groeit de Belgische economie iets sneller dan die van het eurogebied, 2022 uitgezonderd. Heeft Vivaldi de vruchten van het beleid van de Zweedse regering geplukt?

DE WEVER. “Dat is een eeuwige paradox. Meestal plukt de opvolger de vruchten van de arbeid van de hervormer. En de opvolger van Vivaldi moet diens miserie oplossen. De prognoses zijn slecht. En dan begint men over het Belgische model, en dat de Zweedse coalitie slechter was. Onzin, maar met onzin raak je in de Wetstraat ver. Als je lulkoek kon bakken, dan was de kiezer dik en rond.”

Hebt u eigenlijk nog zin om ‘de boel op te kuisen’?

DE WEVER. “Dat is dé vraag. We staan voor een muur, hè. De vergrijzingskosten stijgen zo sterk dat elke sanering meteen opgesoupeerd is. Je kunt niet meer pijnloos saneren.”

Zijn niet alle deuren dicht? Dehaene kon in de jaren negentig nog de belastingen verhogen, nu is de fiscale druk te hoog.

DE WEVER. “Er is nog wat ruimte om met belastingen te schuiven, weg van arbeid en ondernemen, maar dat is een nulsomspel. Er is een uitweg, maar je hebt leiderschap nodig. Dat heb ik in Singapore geleerd, waar ik als burgemeester van Antwerpen om de twee jaar een bezoek moet brengen aan de haven (PSA), een heel belangrijke partner. Als je wilt weten hoe je een derdewereldland zonder grondstoffen in één generatie kunt omtoveren in een leidende economie, dan moet je Singapore bestuderen.”

Wat is het recept?

DE WEVER. “Investeer in innovatie, hou de begroting in evenwicht en de belastingen laag, en ‘welfare has to be fair’. Singapore wil niet, zoals westerse landen, een cultuur creëren waarin mensen zonder enige schaamte allerlei uitkeringen vragen, waardoor de mensen passief en de belastingen hoog blijven. België kan wat Singapore kan, maar dan moeten de PS, Ecolo en de PTB ophouden te bestaan en moet je naar een verlicht despotisme gaan onder leiding van het noorden. (Grappend) Ik wil wel. In België maken we het omgekeerde mee. Het zuiden heeft de macht en het beleid is niet verlicht.”

Als je een Open Vld’er in paniek uit je bureau wilt jagen, moet je gewoon zeggen: wat zijn de belangrijkste drie verwezenlijkingen van Vivaldi?

Ook in Duitsland zijn gezonde overheidsfinanciën heilig, maar intussen kampt het land door te lage overheidsinvesteringen met een ondermaatse publieke infrastructuur.

DE WEVER. “Duitsland heeft wat problemen opgestapeld. Vorig jaar ben ik in Ludwigshafen geweest, een andere verplichte stop voor een Antwerpse burgemeester (de hoofdzetel van BASF is er gevestigd, nvdr). Dat was een indrukwekkende namiddag. Ze beseffen dat ze op een aantal vlakken naïef geweest zijn, door bijvoorbeeld te rekenen op goedkoop aardgas van Rusland. Maar ze hebben enorm veel marge om de boel recht te trekken. Of kijk naar Nederland, een van de meest competitieve economieën met een overheidsschuld half zo hoog als de Belgische. Die landen hebben problemen, maar ik ben er nog altijd stikjaloers op. Wat me wel zorgen baart, is dat Duitsland de tierelier van de staatssteun opentrekt. In de Europese Unie is het voorbije jaar voor 800 miljard euro staatssteun goedgekeurd, waarvan de helft in Duitsland. Frankrijk is bijna failliet, maar doet hetzelfde. Als we die toer opgaan, zijn we helemaal toast. De Belgische zakken zijn niet diep genoeg om dat gevecht te winnen. Ik noem geen concrete dossiers, maar ik weet van een bedrijf dat hier wil investeren en een fabriek wil bouwen, maar het hangt aan een zijden draadje, omdat onze buurlanden met staatssteun smijten.”

U hebt het over de recyclagefabriek voor batterijen van elektrische auto’s die Umicore wil bouwen?

DE WEVER. “Ik noem geen namen, maar ik zeg ook niet neen. Voor Ineos hebben we een verdedigbare inspanning geleverd (zie kader ‘Het Ineos-dossier gaat over de bescherming van de ruggengraat van onze economie’), maar het opbod van staatssteun in de Europese Unie is funest. Als Europa het geloof in de vrije markt verliest, dan is het game over voor ons. Nederland en Duitsland kunnen dat spel met hun reserves nog jaren volhouden. Frankrijk denkt dat het de VS is en dat zijn schulden wel door iemand anders betaald zullen worden. En België is het zieke ventje dat achterop loopt.”

Over dat zieke ventje: moeten de deelstaten overschotten boeken, om het tekort op de Belgische begroting te beperken?

DE WEVER. “Zonder hervormingen op federaal niveau? Ik denk er niet aan. De Vlaamse regering moet in deze Belgische constellatie hooguit een begroting in evenwicht afleveren. Ik spaar niet graag voor een ander.”

De vergrijzingslast wordt wel vooral federaal gedragen.

DE WEVER. “Ik heb een mooie oplossing. Splits de sociale zekerheid. Vlaanderen zal dan op de korte termijn met grotere vergrijzingskosten worden geconfronteerd dan Wallonië. Ik heb daar geen moeite mee. Dat zal niet gezellig zijn, maar die verantwoordelijkheid moeten we nemen.”

Besturen met het Vlaams Belang blijft een brug te ver voor u?

DE WEVER. “Federaal dient zich dat niet aan, want het Vlaams Belang wil op het federale niveau geen verantwoordelijkheid opnemen. Het klavertje vier van ongenoegen bij de bevolking – migratie, energie, werken belonen en begroting – moet je nochtans federaal aanpakken. Of je moet het federale niveau hervormen, zodat je die zaken op Vlaams niveau kunt oplossen. Ik zie dus niet in hoe het Vlaams Belang in dat verhaal een bondgenoot kan zijn. Die partij predikt een revolutie die pure fantasie is. Haar strategie is infantiel. Meneer Van Grieken heeft gewandeld van de zee tot in Brussel. Onderweg stond 1.500 man. Ik heb ooit 800.000 Catalanen zien wandelen, maar onafhankelijk zijn ze nog altijd niet. Vlaams Belang is succesvol, maar je kunt er niets mee aanvangen. Niets.

België kan wat Singapore kan, maar dan moeten de PS, Ecolo en de PTB ophouden te bestaan en moet je naar een verlicht depotisme gaan onder leiding van het noorden

“Wel kan de electorale massa ons een hefboom geven. Als de N-VA en het Vlaams Belang samen incontournable zijn in het Vlaams Parlement, geeft ons dat een hefboom om federaal zaken te doen. De N-VA moet natuurlijk wel een goed resultaat neerzetten. 20 procent zal niet genoeg zijn om een initiatief te kunnen nemen voor existentiële hervormingen. We kunnen moeilijk zeggen dat onze dag aangebroken is, als we de verkiezingen verliezen. Ik zal een gelukkig man zijn op de verkiezingsavond als we de grootste partij zijn die het initiatief kan nemen. Dan wordt veel mogelijk. De paradox is dat elke stem voor Vlaams Belang de weg vrijmaakt voor Vivaldi II en de status quo. Wij kunnen Vivaldi II in Vlaanderen niet tegenhouden. Alle Franstalige partijen willen zo’n regering steunen. Dan vind je in Vlaanderen altijd het beperkte aantal zetels om Vivaldi II mogelijk te maken. Je moet alleen een zot vinden die premier wil worden. Die is er nu. Wie zegt dat ze geen nieuwe kandidaat vinden in 2024? Vlaams Belang mag de volstrekte meerderheid in Vlaanderen halen, dat zal Vivaldi II niet tegenhouden. De kreet zal luiden ‘tous ensemble contre l’extrème droite’. Dan geef je hen het glijmiddel om onder luid applaus van zeker De Standaard, De Morgen en de internationale pers Vivaldi II te vormen. ‘Het noorden zal helemaal een kolonie worden’, zal ik dan zeggen. ‘Dat is democratie, hè vriend’, zal de repliek zijn.”

Vivaldi II zal dan wel de gevolgen moeten dragen van het beleid van Vivaldi I.

DE WEVER. “Moet ik me daar vijf jaar aan verwarmen? We zullen een deel van onze welvaart verliezen. Dat is het voordeel van socialist te zijn. Miserie is hun handelsfonds. Ze verliezen de verkiezingen niet als het slecht gaat. Een socialist houdt van ellende.”