‘Europese aardgasmarkt is klaar voor de winter’

Heel wat gezinnen hebben wellicht met een lichte huivering de verwarming aangezet de voorbije dagen, met de torenhoge energiefacturen van afgelopen winter nog vers in het geheugen. De kans op een nieuwe energiecrisis is echter relatief klein. “De Europese Unie is voor de aardgasbevoorrading goed voorbereid op de winter en beter bestand tegen schokken dan in 2021 en 2022 ”, luidt een analyse van de denktank Bruegel. Reken echter nog niet op de lage prijzen van voor de energiecrisis.

“De fundamenten onder de Europese energiebevoorrading voor deze winter zijn solide”, zegt Ben McWilliams, een onderzoeker verbonden aan de denktank Bruegel. De aardgasvraag lag in Europa in de eerste helft van dit jaar 15 procent lager dan het historische gemiddelde, precies zoals dat de ambitie was van de Europese Unie. Langs de aanbodkant is de mondiale capaciteit van lng met 20 procent gestegen. Het wegvallen van het Russische gas is dus grotendeels opgevangen met een daling van de vraag en met een stijging van de lng-aanvoer, vooral uit de VS. De aardgasvoorraden van de Europese Unie waren in september al voor 90 procent gevuld, twee maanden vroeger dan gepland. Aardgashandelaren sturen overtollig aardgas nu naar opslagplaatsen in Oekraïne.

‘In vergelijking met vorig jaar daalt de aardgasvraag met 3 procent dankzij de extra investeringen in hernieuwbare energie’

Ben McWilliams, denktank Bruegel

De Europese aardgasmarkt staat niet alleen op stevigere benen dankzij de toestroom van Amerikaans lng en dankzij een lagere vraag naar aardgas. De aanhoudende investeringen in zonnepanelen, warmtepompen en windenergie dragen ook hun steentje bij. “In vergelijking met vorig jaar daalt de aardgasvraag met 3 procent dankzij de extra investeringen in hernieuwbare energie. Ook een betere beschikbaarheid van de Franse kerncentrales kan de aardgasvraag met 1,5 procent afromen”, aldus Bruegel.

Geen crisisprijzen meer

Vraag en aanbod zijn op de Europese aardgasmarkten dus veel beter in evenwicht dan een jaar geleden, toen de EU koud gepakt werd door een sterk verminderde aanvoer van Russisch aardgas. Eind vorige zomer piekte de aardgasprijs nog boven 300 euro per megawattuur toen een panikerend Duitsland zoveel mogelijk aardgas tegen gelijk welke prijs opkocht om tekorten in de winter te vermijden. In de herfst bleven de prijzen kamperen boven 150 euro per megawattuur, ruim 7 keer meer dan het prijsniveau van voor het uitbreken van de energiecrisis. Vandaag noteert de aardgasprijs in Europa voor levering begin januari 2024 rond 50 euro per megawattuur. Dat zijn geen crisisprijzen, maar aardgas is nog altijd dubbel zo duur als voor het uitbreken van de energiecrisis in 2022.

Lager verbruik blijft een must

“Toch kunnen we nog niet op beide oren slapen”, waarschuwt Bruegel. De aardgasprijs is in Europa nog altijd drie tot vier keer zo hoog als in de VS, wat de Europese industrie met een competitief nadeel opzadelt ten opzichte van Amerikaanse concurrenten. Belgische grootverbruikers van energie waarschuwen dat ze geen uitbreidingsinvesteringen meer plannen bij gebrek aan een competitieve energiebevoorrading. Dat de vraag naar aardgas gedaald is, kan dus niet altijd als goed nieuws geïnterpreteerd worden, omdat een deel van deze daling niet vrijwillig is en gepaard gaat met een lagere industriële productie en welvaartsverlies.

De aardgasprijs is in Europa nog altijd drie tot vier keer zo hoog als in de VS.

“Het behoud van de huidige daling van de aardgasvraag blijft van cruciaal belang om tekorten te vermijden”, merkt Bruegel op. Dat impliceert dat de prijs relatief hoog moet blijven om bedrijven en gezinnen te motiveren om hun lager energieverbruik aan te houden.

Geen vijf tot tien moeilijke winters

De mondiale lng-markt blijft voorlopig ook krap, zodat de minste verstoring voor prijsopstoten kan zorgen. Europa had vorige winter ook het geluk dat de lng-vraag uit Azië en vooral uit China relatief beperkt bleef door een haperende economie. Ook dit jaar zit er geen opmerkelijke stijging van de lng-vraag vanuit China in de kaarten. Vanaf 2024 en 2025 wordt er een pak extra lng-capaciteit verwacht. “Alleen al in de VS stijgt de productiecapaciteit van lngin 2024 met het dubbele van wat Europa aan lnginvoert uit Rusland”, aldus Bruegel. Vanaf 2025 worden er ook in het Midden-Oosten nieuwe productietreinen van lng in gebruik genomen. Het is wel belangrijk dat de infrastructuur van lng-terminals en pijpleidingen intact blijft. Sabotageacties zouden een grote impact hebben op de bevoorrading.

Op de wat langere termijn zal de aardgasbevoorrading dus toenemen en meer ruimte laten om tegenslagen op te vangen. Op kortere termijn wachten nog een paar winters met een hoger risicoprofiel, maar geen “vijf à tien moeilijke winters”, zoals premier De Croo in september vorig jaar waarschuwde. Voor de nakende winter is het risico op een fikse prijsopstoot of aardgastekorten klein, gegeven de relatief gezonde fundamenten onder de aardgasmarkt.

Scenario’s voor deze winter

“Als de EU het einde van de winter haalt met aardgasvoorraden die nog voor minstens 30 procent gevuld zijn, dan zullen we kunnen zeggen dat de winter eindigde zonder bevoorradingsproblemen”, aldus Bruegel. De denktank ziet twee risico’s die de voorraadpositie op de proef kunnen stellen. Een eerste risico is dat aanvoer van Russisch aardgas volledig stilvalt, want heel wat Europese landen betrekken in mindere of meerdere mate nog aardgas uit Rusland, aangevoerd via pijpleiding of als lng. Zo rust de Belgische aardgasbevoorrading voor nog ruim 10 procent op lng uit Rusland. Spanje en Portugal zijn nog zeer afhankelijk van Russisch lng. De Oost-Europese landen importeren via Oekraïne nog heel wat Russisch aardgas via pijpleiding. “Als de aanvoer van Russisch aardgas volledig stopt, dan dalen de voorraden van de EU tegen het eind van de winter niet onder de 40 procent”, aldus de analyse van Bruegel.

Een strenge winter kan ook nog roet in het eten gooien. Tijdens de vorige winter was ongeveer een derde van het lagere aardgasverbruik te danken aan relatief zachte temperaturen. Bij een strenge winter zou het aardgasverbruik met ruim 10 procent stijgen. “In het slechtste scenario, als de winter streng wordt en als de Russische aardgaskraan volledig dicht gaat, dan dalen de Europese aardgasvoorraden tot 20 procent tegen begin april”, berekende Breugel. In dit worstcasescenario wordt de situatie op de aardgasmarkt dus krap, met stevige prijsstijgingen als onvermijdelijk gevolg.