Euro-obligaties en een gezamenlijk Europees schuldbeheer zonder echte budgettaire unie maken van de eurozone een transferunie naar Belgisch model.
Op de laatste Europese top wisten Italië en Spanje een embryonale bankenunie tot stand te brengen: het Europees noodfonds krijgt de mogelijkheid om de wankele banken direct van kapitaal te voorzien. En de eurolanden kunnen voortaan onder voorwaarden obligaties van probleemlanden opkopen. De perifere schuldenlanden moeten dan wel de saneringinspanningen verderzetten en de Europese begrotingsregels respecteren. De Angela Merkel benadrukt dat hier het principe van ‘geen prestatie zonder tegenprestatie’ gehandhaafd blijft.
Daarom ook dat Duitsland zich met hand en tand blijft verzetten tegen de invoering van euro-obligaties, schuldpapier dat gezamenlijk door de eurolanden wordt uitgegeven, en niet langer door elke lidstaat afzonderlijk. Het gevolg van de invoering van eurobonds is dat de sterkere landen zoals Duitsland zich dan borg stellen voor de overmatige schulden van de Zuid-Europese landen die dan op hun beurt goedkoper zullen kunnen lenen op de internationale markten end dus meer financiële ademruimte krijgen. Maar in dat scenario zal de intrestkost op de schulden herverdeeld worden ten nadele van de competitieve Noord-Europese landen. “Duitsland is bang dat intrestlast op haar schulden zal stijgen,” zegt Annelore Van Hecke (KU Leuven, Vives) die rond het thema onderzoek heeft verricht en er aandacht aan besteedt in haar net gepubliceerde doctoraat, “Er is een besmettingseffect waarbij de schuldopbouw bij de ene overheid de kredietwaardigheid en dus de intrestvoet van de andere overheid beïnvloedt.” Een effect dat versterkt wordt bij zogenaamde bailout-verwachtingen. Met euro-obligaties weten investeerders dat de sterke Europese landen op dat moment impliciet borg staan voor de schuld van de Zuid-Europese lidstaten. Dit zal de zwakkere landen in het zuiden er niet toe aanzetten voor meer budgettaire discipline te kiezen. En dat kan dus enkel via de invoering van een echte budgettaire en fiscale unie waarbij er bijvoorbeeld Europese belastingen worden geheven.
De gelijkenissen met België
De huidige discussie over de noodzaak van een goed werkende Europese federatie vertoont gelijkenissen met de Belgische federatie. In België krijgen de deelstaten niet echt een prikkel om een verantwoordelijk beleid te voeren. De federale overheid geeft obligaties uit -Belgisch staatspapier- en via die weg worden zonder tegenprestatie middelen getransfereerd van de sterke regio naar de zwakke. François Hollande en co willen deze vorm van Belgische fiscaal federalisme dat amper responsabiliseert toepassen op heel de eurozone.
In België draagt de federale overheid het gros van de staatsschuld. Wanneer een regio zichzelf in de schulden steekt wordt die niet gestraft. In het huidig Belgische fiscaal federalisme is er immers een bailout of uitkoopoptie waarbij de federale overheid bijspringt voor een armlastige regio. Dat is in het verleden bijvoorbeeld het geval geweest toen de federale overheid moest bijspringen om de Franse Gemeenschap te helpen die zich in financiële moeilijkheden bevond. In België kunnen deelstaten hun schulden en tekorten bij de overheid parkeren. De nieuwe staatshervorming met extra fiscale autonomie verandert daar amper iets aan, want de deelstaten worden slechts in zeer beperkte mate geresponsabiliseerd. Een eurozone met euro-obligaties zonder een volwaardige budgettaire unie kiest ook voor dit chequeboekfederalisme. (AM)
