Duitsland kan niet op tegen de Verenigde Staten

De Duitsers zullen machteloze woede voelen omdat ze zich niet onafhankelijk van Amerika kunnen verklaren.

In 2019 zal Duitsland voor een crisis staan. Het wordt geen economische of politieke, maar een pijnlijke intellectuele en psychologische crisis. Voor het eerst zal het bij een groot deel van de bevolking volledig doordringen wat de elites in Berlijn al jaren wisten: Duitsland heeft geen levensvatbaar buitenlands en veiligheidsbeleid om de teloorgang van de Pax Americana te overleven.

Sinds de tijd van Konrad Adenauer, de eerste bondskanselier van West-Duitsland, was de premisse van het Duitse buitenlandse beleid dat het een dubbel ‘westers bondgenootschap’ zou aangaan: ten eerste met Amerika in de NAVO en ten tweede met Frankrijk in de Europese Unie. Het Amerikaanse leger en een kernschild boden bescherming tegen Rusland. In ruil daarvoor gaven de Duitsers hun militarisme op ten gunste van een gereglementeerde multilaterale orde voor zowel handel als veiligheid.

Amerika was die werkverdeling al eerder beu, ook voor de verkiezing van Trump. Minister van Defensie Robert Gates waarschuwde Europa en Duitsland in 2011 dat het militair irrelevant dreigde te worden. De Duitse elite stelde zich geleidelijk open voor die logica.

Toen kwam de schok van Trumps overwinning. Hoe meer Trump Duitsland het gevoel gaf een vijand en geen vriend te zijn, hoe meer de consensus richting onafhankelijkheid neigde. De onafhankelijkheidsverklaring werd in 2018 uitgesproken door minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas. Hij stelde dat Duitsland waar nodig een “tegenwicht” voor Amerika moest vormen. En dat kon alleen als onderdeel van een verder eengemaakt Europa en een nieuw bondgenootschap van “multilaterale” landen, van Canada tot Japan.

Onenigheid

Nu 2019 nadert, ziet Duitsland zich in grote lijnen tegenover Amerika geplaatst. Er zijn conflicten over het Parijse klimaatverdrag, het Iraanse nucleaire akkoord en de Nord Stream 2-gaspijpleiding. De onenigheid omvat ruzies over de handel en het overwicht – en de belastingontwijking – van Amerikaanse internetbedrijven in Europa. Ze bereikt haar hoogtepunt in verwijten over militaire uitgaven, de interpretatie van artikel 5 van het NAVO-verdrag en ‘westerse waarden’. In 2019 zullen Duitse beleidsmakers het hele jaar met hun Europese collega’s zwoegen om het doel van Maas te halen. Ze zullen proberen een internationaal betaalsysteem op te zetten dat niet gemanipuleerd kan worden door Amerika. Ze zullen proberen Europese alternatieven voor de NAVO in elkaar te flansen. En steeds weer zullen ze twee dingen ontdekken. Ten eerste dat Europa te verdeeld is om zich achter Duitse ideeën te scharen. En ten tweede dat de overweldigende massa aan Amerikaanse stelselmatige macht domweg geen tegenwicht toelaat, en al zeker geen Duits tegenwicht.

Duitsland is “te groot voor Europa en te klein voor de wereld”, zei Henry Kissinger ooit. Vandaag verklaart dat de machteloze woede die veel Duitsers voelen tegenover Trump. Zoals de voorganger van Maas, Sigmar Gabriel, het uitdrukte: “Hij herinnert er ons elke dag weer aan hoe zwak we zijn.” De wereld is vol gevaar en Duitsland is er niet klaar voor.