Thomas Dermine: ‘De Europese Commissie kan ons nu ook bijten’

Volgende week vraagt België aan Europa de betaling van een eerste schijf van 847 miljoen euro in het kader van het nationale herstelplan. Begin 2024 zou dat geld op de rekening moeten staan, als de Europese Commissie niet struikelt over de pensioenhervorming die de federale regering voor de zomer afklopte. Het ontbreken van een fiscale hervorming is mogelijk een volgend struikelblok.

Voor wat, hoort wat, is het credo van de Europese Commissie bij de financiering van de herstelplannen van de lidstaten. België heeft in principe recht op 5,2 miljard euro Europees geld om zijn relanceplan te financieren, maar de uitbetaling gebeurt pas als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. België kreeg in 2021 bij de goedkeuring van zijn herstelplan een voorfinanciering van 770 miljoen euro, maar de volgende schijf van 847 miljoen euro wordt pas uitbetaald als de federale regering een pensioenhervorming kan voorleggen die de overheidsfinanciën sterker maakt. Een eerste worp van de federale regering voldeed niet voor Europa, maar het pensioenakkoord dat kort voor de zomer werd beklonken, zou nu toch volstaan voor een Europese deliberatie.

Van blaffende hond naar bijtende hond

“In de verdeling van de herstelfondsen toont Europa een nieuwe aanpak. De Europese Commissie was lang een hond die blafte maar nooit beet. De Europese Commissie kan nu ook bijten door voorwaarden aan de uitbetaling te koppelen”, zegt Thomas Dermine, federaal staatsecretaris voor Relance en Strategische Investeringen (PS). “Ik verwacht trouwens dat dit schema nog herhaald zal worden. De vraag om nieuwe Europese fondsen om de klimaattransitie te financieren zal verder toenemen.” PS-voorzitter Paul Magnette noemde die manier van werken van Europa chantage, maar de Europese Commissie wees er eerder op dat ze oordeelt op basis van een herstelplan dat België zelf heeft ingediend, met inbegrip van een afdoende pensioenhervorming. Die hervorming is dus geen eenzijdige eis van de Europese Commissie.

Voor België was een pensioenvorming de politiek meest gevoelige voorwaarde om groen licht te krijgen voor de uitbetaling van de Europese fondsen. Voor de uitbetaling van een laatste schijf in 2026 is echter ook een fiscale hervorming nodig die Europa kan pruimen. “De fiscale hervorming die minister van Financiën Vincent Van Peteghem voorstelde, voldeed aan de Europese verwachtingen”, zegt Thomas Dermine. De Europese Commissie zal de volgende jaren dus verder achter de veren van de federale regering zitten om een fiscale hervorming af te dwingen, met de laatste schijf voor het herstelplan als stok achter de deur.

Als Europa toch nog struikelt over de pensioenhervorming, of als de volgende federale regering ook geen akkoord vind over een fiscale hervorming die Europa-proof is, of als België struikelt over andere voorwaarden, dan betekent dat niet dat België de uitbetaling van een schijf volledig mist. Europa kan wel boetes opleggen. In het geval van het missen van de pensioenhervorming zou het om een boete van ongeveer 100 miljoen euro kunnen gaan. De boete is te betalen door de overheid die de mist in gaat, wat in dit geval de federale overheid is.

De 1.000 werven van Dermine

Het politieke armworstelen met Europa krijgt veel aandacht, maar intussen ligt de uitvoering van het Belgische relanceplan op schema, zegt Thomas Dermine: “Het gaat om 1.000 werven verspreid over 119 projecten. Dit is het grootste investeringsprogramma sinds de jaren zeventig. Het gaat om een plan van 20 miljard euro, want de 5,2 miljard euro van Europa wordt aangevuld met geld van de Belgische overheden en met investeringen van de private sector. Dit is een unieke kans om België voorop te laten lopen in de klimaattransitie.”

Ongeveer de helft van de projecten moet bijdragen aan de klimaattransitie. Het gaat bijvoorbeeld om de bouw van het energie-eiland voor de kust en de aanleg van een pijpleidingnetwerk voor het transport van waterstof en CO2. Daarnaast vloeien de investeringen in het herstelplan vooral naar digitalisering, mobiliteit, innovatie en sociale inclusie. “Zo vloeit er geld naar kinderopvang. Die infrastructuur is nodig om de werkgelegenheidsgraad te verhogen”, zegt Thomas Dermine.

Dralen kan België niet met de uitvoering van het herstelplan, want ten laatste tegen 2026 moeten de nodige mijlpalen behaald worden om recht te hebben op de Europese fondsen. “82 procent van de projecten ligt op schema. Voor 18 procent dreigt er vertraging, vooral door een tekort aan arbeidskrachten in de bouwsector. De bouwvakkers zijn de echte helden van de klimaattransitie”, zegt Thomas Dermine.

Belofte maakt schuld

België had aanvankelijk recht op 5,7 miljard euro uit het Europese herstelfonds, maar door de relatief goede prestaties van de Belgische economie werd dat bedrag verlaagd naar 4,5 miljard euro. Die aderlating werd gedeeltelijk gecompenseerd door 510 miljoen euro subsidies uit het REPowerEU-fonds. “Ik begrijp de logica van de Europese Commissie dat landen die het na de coronacrisis economisch beter deden, minder steun krijgen. België verloor echter een kwart van het oorspronkelijke budget. Dat is het meest van alle lidstaten. Het is moeilijk om die bijsturingen te verwerken en politiek te verkopen. Het zou beter zijn als toegekende budgetten achteraf niet meer aangepast worden. Andere lidstaten volgen ons in die positie”, zegt Thomas Dermine.