‘De muur tussen arbeiders en bedienden creëert een verschil in status waar het niet nodig is’

Volgens Luc Sels, rector van de KU Leuven, is het tijd voor een eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden. ‘De muur tussen arbeiders en bedienden verhindert een optimale benutting van talent.’

Herinnert u zich Bob Meert nog? Hij werkte jarenlang in een arbeidersstatuut als systeemtester bij Alcatel. Hij haalde de pers toen hij een proces aanspande tegen zijn vroegere werkgever. Hij was van oordeel dat zijn baan veel denkwerk vereist en dat hij als bediende tewerkgesteld had moeten zijn.

Het arbeidshof gaf hem in 2008 gelijk en oordeelde dat Meert recht had op het aanvullend pensioen dat bedienden toen kregen en arbeiders niet. De intussen 76-jarige Meert contacteerde mij eind oktober opnieuw. Met de vraag hoe het nu staat met het eenheidsstatuut. En of ik nog enige hoop had op een heropening van het debat. Helaas, ik moet hem ontgoochelen.

Er is natuurlijk al wel het een en ander gerealiseerd sinds 2008. Op 1 januari 2014 zijn heel wat verschillen tussen arbeiders en bedienden weggewerkt. De werkgevers en de vakbonden hadden daarover begin juli 2013 een compromis bereikt.

Een deel van dat akkoord was de schrapping van de carensdag. Dat was de eerste werkdag van een periode van arbeidsongeschiktheid van minder dan veertien kalenderdagen, die noch door de werkgever noch door het ziekenfonds werd betaald. Die carensdag was van toepassing voor arbeiders en sommige bedienden. Sinds 2014 genieten alle werknemers een gewaarborgd loon vanaf de eerste kalenderdag van de arbeidsongeschiktheid.

Vooral de eengemaakte ontslagregeling kreeg veel aandacht. Zo werden voor arbeiders en bedienden identieke opzegtermijnen ingevoerd, die rekening houden met de fase in de loopbaan. De proefperiode werd vervangen door een stelsel van korte opzegtermijnen bij het begin van de tewerkstelling. De bijzondere ontslagbescherming voor de arbeiders werd opgeheven. In de plaats kwam de verplichte motivatie van het ontslag, ook bij de bedienden.

Die veranderingen kregen in het najaar van 2013 veel weerklank. Wie ‘eenheidsstatuut’ intikt in een zoekmachine, zal merken dat het nadien stil geworden is. Dat is jammer. Want de aparte statuten voor arbeiders en bedienden bestaan nog altijd.

Er zijn nog tal van scheidingslijnen. De loonverschillen verraden nog altijd een impliciete hiërarchie. Het moment van uitbetaling van het loon is verschillend. Elk statuut kent een eigen regeling van het vakantiegeld. De mogelijkheden tot de invoering van tijdelijke werkloosheid lopen uiteen. Zowel de patronale als de persoonlijke socialezekerheidsbijdrage verschilt.

Vooral in het collectief arbeidsrecht blijft de afstand groot. De meeste sectoren blijven opgesplitst, met afzonderlijke paritaire comités voor arbeiders en voor bedienden. Dat trekt zich door in gescheiden collectieve arbeidsovereenkomsten. Veel loonverschillen vinden daarin hun oorsprong. Denk aan de mate waarin loonbarema’s rekening houden met de anciënniteit.

De oorverdovende stilte doet vermoeden dat niemand nog echt geïnteresseerd is in een vervolg. Van de vakorganisaties verwachten we weinig haast. Hun interne organisatie volgt de statutaire scheidslijnen. Bij het ACV behartigen centrales zoals ‘Bouw, Industrie & Energie’ en ‘Metea’ de belangen van de arbeider. Het LBC-NVK neemt het op voor de bedienden. De vakbonden lopen niet warm voor een structuurwijziging en vrezen dat een harmonisering gepaard gaat met een verlies aan slagkracht en leden.

De werkgevers staan evenmin te springen voor een volgende onderhandelingsronde. Want zij associëren geharmoniseerde collectieve arbeidsovereenkomsten en loonbarema’s voor ‘de medewerker’, in plaats van voor de arbeider en de bediende afzonderlijk, met een kostenverhoging.

En zo, beste Bob, blijft de muur tussen arbeiders en bedienden bestaan. Ook al heeft de digitalisering intussen de verschillen verder geërodeerd. Dat is jammer. Want het verhindert een optimale benutting van talent. Het creëert een verschil in status waar het niet nodig en niet meer van deze tijd is.

Luc Sels is rector van de KU Leuven.