‘De lat ligt hoog, wellicht te hoog voor Joe Biden’

Onder president Biden zou de stijl van de Amerikaanse politiek en diplomatie ongetwijfeld verbeteren. Maar terwijl de vorm veel zal verbeteren, zal de inhoud weinig veranderen, stelt professor Marc De Vos.

Als het meezit, is dit mijn laatste column met Donald Trump als president van de Verenigde Staten. In normale tijden zou Trump geen verkiezingsnederlaag maar een verkiezingsafgang te wachten staan. Hij staat voor economische voorspoed en legt een economische ramp voor. Hij staat voor een handelsoorlog met China en laat een historisch handelstekort na. Hij staat voor weerstand tegen immigratie in een coronawereld zonder immigranten. Hij staat voor de kunst van de deal en verbrandde alle diplomatieke bruggen, met uitzondering van die naar Israël. Hij staat voor de grote schoonmaak in Washington en organiseerde de grote ramp met zijn corona-ontkenning.

Maar dit zijn geen normale tijden. De Amerikaanse samenleving is bezeten door een acute polarisatie en Trump kan als geen ander verdeeldheid zaaien en oogsten. Zijn aanhang is hondstrouw. De verkiezingsuitslag valt of staat met een klein aandeel zwevende kiezers in enkele bepalende staten. Anno 2016 had Trump nog het voordeel van de twijfel. Anno 2020 heeft hij het nadeel van zijn toxische erfenis. Wellicht volstaat dat voor de nederlaag, maar de gedesillusioneerde Amerikaanse kiezer moet dan wel effectief stemmen. Voor een 77-jarige Washington-veteraan die weinig meer is dan de anti-Trump.

Onder president Biden zou de stijl van de Amerikaanse politiek en diplomatie ongetwijfeld verbeteren. Verwacht u aan een charmeoffensief à la Obama na Bush. Joe Biden is ook verknocht aan de Atlantische relatie tussen Europa en de VS. Hij zal de NAVO nooit op de schop laten gaan. Hij zal zich bij de wereldwijde strijd tegen de klimaatopwarming scharen en de non-proliferatie van kernwapens nieuw leven inblazen. Maar terwijl de vorm veel zal verbeteren, zal de inhoud weinig veranderen.

De periode van globalisering na de val van het communisme is voor Amerika definitief voorbij. De politieke polarisatie is intussen geopolitiek. Daarvoor is China minstens even verantwoordelijk. China wijkt geen duimbreed af van zijn agenda voor economische ontwikkeling die de rest van de wereld reduceert tot een wingewest of een leverancier van talent, kennis of grondstoffen. Die ontwikkeling heeft het stadium van strategische concurrentie bereikt. Amerika moet en zal zijn technologische en industriële suprematie heruitvinden. Dat kan alleen door meer economisch nationalisme.

Wanneer China Hongkong inpalmt, de Zuid-Chinese Zee militariseert, de Oeigoeren onderdrukt, derde landen intimideert en overal de intolerantie tegen regimekritiek opdrijft, kunnen de VS niets anders dan op hun strepen staan. Wanneer China met grootschalige planning, subsidiëring en oneerlijke handel bedrijfskampioenen kweekt die als verlengstukken van de Communistische Partij op verovering trekken, kunnen de VS niets anders dan muren optrekken en eigen kampioenen kweken.

Ook onder Biden zal de Amerikaanse democratie verzuipen in cultuuroorlog, etnische spanning, ideologisch dogma en binnenlandse verdeeldheid. Donald Trump heeft de Republikeinse partij naar zijn beeld en gelijkenis herschapen. Wie in het Witte Huis woont, is vaak minder belangrijk dan de meerderheid in de Senaat. En zelfs als de Democraten het hele parlement veroveren, rest er nog de grote politieke verdeeldheid tussen de diverse Amerikaanse staten.

Biden zal eerst en vooral de binnenlandse economie en werkgelegenheid moeten herstellen, al de rest is daaraan ondergeschikt. Trump had hetzelfde doel maar geloofde in de middelen van belastingverlaging, deregulering en bedrijfsinvesteringen. Biden zal meer de staat mobiliseren. De grote vraag is of de VS en de EU elkaar daarin vinden. Dat vergt een entente die veel dieper gaat dan handel, die ook geopolitiek, technologie, het internet en de nationale veiligheid verbindt. De lat ligt hoog, wellicht te hoog.