De Indiase volksverleider Narendra Modi is Mahatma Gandhi niet

Narendra Modi beloofde een sterk en welvarend India, maar veel is niet veranderd sedert hij vijf jaar geleden aantrad als premier. Toch haalde de populist opnieuw een klinkende verkiezingsoverwinning. De boodschap is de kunst, en die kunst verstaat Modi als geen ander.

Het is een teken des tijds. Inhoudelijk was het programma van de rivaliserende Congrespartij sterk. Dat erkenden zelfs de medestanders van Narendra Modi. Maar niemand pluist graag partijprogramma’s uit, zeker niet in de immer stormachtige Indiase politiek. Wat telt is charisma, en dat heeft Modi in overvloed. Hij bezorgde zijn Bharatiya Janata Party (BJP) voor de tweede maal een meerderheid in het Indiase lagerhuis, met nog meer zetels dan de vorige keer. De seculiere Congrespartij, geleid door de kleinzoon van de legendarische Indira Gandhi, is gedegradeerd. De hindoenationalisten van Modi zijn de nieuwe politieke macht.

Dat hadden veel analisten niet zien aankomen. Natuurlijk had Modi al bewezen dat hij kan regeren. Tussen 2001 en 2004 trok hij als premier van de deelstaat Gujarat bedrijven aan en verbeterde hij de landbouw. Zo deed hij de deelstaateconomie groeien met 10 procent per jaar, beter dan het nationale gemiddelde. Maar om een land met 29 deelstaten en 1,3 miljard inwoners achter je te krijgen, is meer nodig.

Modi heeft zijn imago mee. Als harde werker, zonder franjes en wars van corruptie, is hij een verademing, na de sclerose en de omkoopschandalen van de vorige politieke generatie. En zijn verhaal – het jonge theeventertje dat opklom tot bovenaan op de sociale ladder – verkoopt uitstekend bij de groeiende middenklasse van het land. Daarmee lokt hij kiezers die anders niet voor de BJP zouden stemmen.

Die aantrekkingskracht komt ook voort uit het feit dat Modi het goed kan uitleggen. In 2014 werd hij premier van India met de belofte van welvaart voor iedereen. Het inkomen van de 260 miljoen kleine boeren zou verbeteren, en er zouden banen komen voor het miljoen jonge werkzoekenden, dat elke maand de arbeidsmarkt betreedt. Elke politicus belooft, maar uit Modi’s mond klinkt het allemaal beter, ook op de sociale media. Modi heeft zelfs zijn eigen Narendra Modi-app. En Modi is geen watje. Hij durft de daad bij het woord te voegen. In februari beantwoordde hij een aanslag door een terreurorganisatie uit Pakistan met een luchtaanval op het buurland. Het kwam de zelfverklaarde ‘bewaker van de natie’ mooi uit in de kiescampagne.

Zuivere hindoenatie

Economisch laat Modi minder bravoure zien. Als premier voerde hij enkele broodnodige hervormingen door, zoals een eengemaakte consumptiebelasting, gestroomlijnde faillissementsprocedures en sociale programma’s voor de armen. Maar de staatsbanken blijven slechte leningen meeslepen en de belastingontvangsten blijven ondermaats. In november 2016 werd de situatie even hachelijk, toen Modi plots het gebruik van cash grotendeels in de ban sloeg. De draconische maatregel moest de zwarte economie bestrijden, maar destabiliseerde het financiële systeem en verkocht de groei een klap. Het beloofde economische mirakel bleef uit. De werkloosheid piekt en het inkomen van de immense plattelandsbevolking stagneert.

De opgang van Modi heeft nog een schaduwzijde. De ideologie van de BJP, die van India een zuivere hindoenatie wil maken, is duidelijk niet voor elke Indiër bedoeld. Modi heeft het geweld en de haatzaaierij tegen moslims, seculieren en minderheden niet ingedijkt. Hij is Mahatma Gandhi niet. Dat hij als premier van Gujarat tijdens de godsdienstrellen van 2002 weinig gedaan zou hebben om de moorden op moslims te stoppen, is een smet die tot op vandaag aan hem kleeft.

Als kind ontwikkelde Modi een hekel aan de Congrespartij, die vlak bij het theekraam van zijn vader een politiek lokaal had. Op zijn achtste sloot hij zich aan bij Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), een vrijwilligersbeweging van de hindoenationalisten, waar hij gestaag opklom. Het hielp hem bij zijn latere carrière in de BJP, zowat de politieke arm van RSS. Door zelfstudie haalde hij een graad in de politieke wetenschappen aan de Universiteit van Gujarat. Zijn talent voor politieke show ontwikkelde hij al op de middelbare school, waar hij zich liet opmerken als een begenadigd debater en toneelspeler, met een voorliefde voor grootse rollen.

Maar show is iets wat een bevolking met een mediaanleeftijd van 28 jaar nu wel kan missen. Toekomst vraagt echt beleid. Als je echter verkiezingen kan winnen met weinig meer dan slogans, kan je dat misschien de volgende keer ook. Hopelijk zal Narendra Modi meer geweest zijn dan een imposant theaterstuk.