‘De factuur van de crisis loopt nog altijd op’

De nog altijd open wonde van de crisis is het geknakte groeipotentieel van de westerse economie. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De financiële crisis ‘viert’ haar tiende verjaardag, maar de factuur loopt nog altijd op. Het zijn niet de reddingsoperaties van Fortis, Dexia en KBC die ons nog op kosten jagen. Het is zelfs niet de diepe recessie van 2009 die de rekening zo zwaar maakt. Neen, de nog altijd open wonde van de crisis is het geknakte groeipotentieel van de westerse economie, waarop de Belgische geen uitzondering vormt.

Voor de crisis dikte onze welvaart gemiddeld met 2 procent per jaar aan. Na de crisis moeten we tevreden zijn met een stijging van gemiddeld 1 procent. Dat maakt, zeker op langere termijn, een wereld van verschil. Had de Belgische economie de lijn van voor de crisis doorgetrokken, dan had het bbp nu vlot 50 miljard euro hoger gelegen, de inflatie niet meegeteld. Die schade is onherstelbaar.

Lessen geleerd

Een herhaling van een dergelijke crisis, die volgens de modellen van de banken niet kon gebeuren, kunnen we ons niet veroorloven. Trends brengt daarom vanaf deze week tot eind september een uitgebreide reeks over de financiële crisis, met analyses en met interviews van hoofdrolspelers van toen en nu.

Er zijn lessen geleerd, er zijn zaken bijgespijkerd, maar crisisbestendig is het financiële systeem nog bijlange niet. Dat zal het ook nooit worden. We zijn beter voorbereid op de vorige oorlog, niet op de volgende. En als het tot een nieuwe systeemcrisis komt, kunnen maar twee partijen opnieuw rust in de tent brengen: de overheden en de centrale banken. Maar net zij zitten nog altijd op hun tandvlees. Een hoge schuldgraad beperkt de slagkracht van de overheden, nulrentes binden de handen van de centrale banken. De onconventionele maatregelen zullen daarom bij de volgende crisis conventioneel genoemd worden, voor zover ze dat al niet zijn.

Toch mogen we de crisis niet beladen met alle zonden van Israël. De mot zat in aanloop naar de crisis al langer in de economie. Haar tanende conditie kon lang weggemoffeld worden onder een tapijt van schulden, maar die kruik zou vroeg of laat breken. De financiële crisis was daarom niet alleen een oorzaak van onze tanende welvaart, ze was ook het logische gevolg van een fundamenteel zwakkere economie. De potentiële groei van de westerse economie stond al sinds het begin van de eeuw onder druk door een vergrijzende bevolking en een dalende toename van de productiviteit. De combinatie van tragere groei en toenemende schulden was en is een accident waiting to happen. Die doomloop is nog altijd niet doorbroken. De schulden zijn verder gestegen, de groei is verder afgekalfd.

Keerpunt

Is het trage en ontgoochelende herstel het nieuwe normaal? Heeft de crisis onherstelbare schade toegebracht door een omvangrijke groep mensen definitief ongeschikt voor de arbeidsmarkt te maken, en door de investeringen en de innovatie te fnuiken? Heeft de crisis ons opgesloten in een seculaire stagnatie, waarbij oplevingen, zoals nu, snel buiten adem geraken? Misschien niet. Misschien was de crisis geen portaal naar stagnatie, maar een keerpunt, en is het ergste achter de rug. De belofte van nieuwe technologieën, zoals artificiële intelligentie, heeft, zelfs ver na de komma, nog geen impact op de groei, maar het vraagt jaren, om niet te zeggen decennia, om nieuwe technologie te vertalen in een seculaire expansie. De eerste indicaties wijzen op licht beterschap aan het productiviteitsfront.

Vrijheid

Het beleid zou daarom de economie meer vrijheid moeten geven om een vlotte transformatie mogelijk te maken. Het is een teken aan de wand dat in België een hogere werkgelegenheid hand in hand gaat met een kleinere stijging van de arbeidsproductiviteit. Waarom scoort de regering-Michel goed in jobcreatie, maar blijft de Belgische economie in de staart van het Europese peloton hangen met de groeicijfers? Omdat de nieuwe banen niet zo productief zijn als de bestaande.

De groei zou een zweepslag krijgen als dit land werk maakt van een meer dynamische economie en arbeidsmarkt, met minder zombiebedrijven, meer scholing en meer investeringen in publieke infrastructuur. Zo niet komt er geen einde aan de crisis.