De EU richt haar vizier op fraudeurs

De nieuwe openbaar aanklager van de Europese Unie zal zijn vizier richten op fraudeurs.

In 2021 verwierf de Europese Unie iets wat ze al heel lang nodig had: een agentschap om de mensen die haar geld stelen te vervolgen. Het nieuwe Europees Openbaar Ministerie (EOM) kan iedereen berechten die betrokken is bij fraudezaken voor 100.000 euro aan Europese middelen of meer. De Unie heeft al langer een bureau dat fraude onderzoekt, OLAF, maar om zaken te vervolgen moest ze de dossiers overdragen aan de lidstaten, en die lieten ze gewoonlijk vallen. In de eerste maanden heeft het EOM al meer dan 300 onderzoeken ingesteld, voor een totale schade van 4,5 miljard euro. Het wil in 2022 mensen aanklagen en veroordelen.

De onderzoeken die het EOM instelt, hebben vaak te maken met verduistering of smeergeld in het kader van Europese subsidies en contracten. Het eerste betrof een Kroatische burgemeester die steekpenningen aangenomen zou hebben toen hij een contract voor een recyclagecentrum ter waarde van 562.000 euro toekende. Andere dossiers gaan over douanerechten en btw, in rekening gebracht door de Europese Unie. In september bracht het EOM de Italiaanse overheid op de hoogte van een constructie om btw te ontduiken op ingevoerde beschermingskledij tegen covid-19. De Italiaanse autoriteiten confisqueerden vervolgens 11 miljoen euro bij de eigenaars van de beschuldigde bedrijven. Onregelmatigheden in de handelscijfers doen vermoeden dat de btw-fraude in de Europese Unie zou kunnen oplopen tot tientallen miljarden per jaar.

Corrupte politici

Valse aannemers en belastingfraudeurs zijn vaste kost bij het EOM. Maar de meest complexe opdracht is corrupte politici aan te pakken die Europese middelen in hun eigen zak steken of gebruiken om vriendjes te belonen. Zo’n systematische corruptie komt voor in landen als Hongarije en Bulgarije, waar de overheid controle over de rechtspraak heeft gekregen. De aanklagers van het EOM werken onafhankelijk, maar moeten de zaken wel behandelen in de rechtbanken van de lidstaten. Vier van de 27 leden van de Europese Unie zijn niet van plan zich aan te sluiten bij het EOM. Hongarije, het land met het hoogste percentage fraude met EU-middelen, is een daarvan.

Een dossier dat de aandacht trekt, is dat van de miljardair Andrej Babis, de uittredende eerste minister van Tsjechië. De zaak van belangenvermenging die Tsjechische magistraten tegen hem aangespannen hebben, zit al jarenlang muurvast. Het gaat om tientallen miljoenen euro’s aan Europese subsidies, opgestreken door bedrijven die hij vroeger in zijn bezit had. Het Tsjechische gerecht heeft het dossier overgedragen aan het EOM. In een andere zaak beweert het onderzoek rond de Pandora Papers dat Babis in het geheim 22 miljoen dollar door lege vennootschappen heeft gesluisd om in de buurt van Cannes een villa te kopen. Hij ontkent elke ongepastheid.

Het EOM is belangrijk omdat het budget van de Europese Unie drastisch stijgt. Tegen 2027 zal het Europese covidherstelfonds 800 miljard euro verdelen. Dat zal verregaande economische mogelijkheden bieden – maar ook nieuwe kansen voor oplichters. Een van de doelstellingen van het EOM is de Europese donorlanden het vertrouwen te geven dat het geld dat ze bijdragen correct zal worden besteed.