De comeback van de Frans-Duitse as

Angela Merkel gaat voor een vierde mandaat als bondskanselier. De kans is groot dat ze met een economisch programma voor meer overheidsinvesteringen naar de kiezer stapt. In Frankrijk zit François Fillon met een uitgesproken liberale agenda in poleposition voor het Elysée. Jaagt een nieuw Duits-Frans economisch bondgenootschap in 2017 de Europese groei aan?

2017 wordt een belangrijk verkiezingsjaar voor Europa’s grootste twee economieën. In april en mei gaan de Fransen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. In september volgen de parlementsverkiezingen in Duitsland. Het is nog een eeuwigheid, maar de namen van de twee favorieten voor die verkiezingen zijn nu al bekend.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) kondigde gisteren aan dat ze voor een vierde mandaat als bondskanselier gaat. Sinds de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten is het gevaarlijk voorspellingen te doen, maar het ziet er niet naar uit dat Merkel met een tegenstander van haar niveau moet afrekenen. In haar partij is ze de onbetwiste leider, en de CSU, de balorige zusterpartij uit Beieren, wil in september volgend jaar bij een verkiezingsnederlaag niet de schuld krijgen dat ze Merkel niet genoeg heeft gesteund. In de peilingen staan de sociaaldemocraten van de SPD op een respectabele afstand.

Het staat vast dat Merkel met een expansief economisch programma naar de kiezer zal stappen: hogere lonen, meer overheidsuitgaven en meer overheidsinvesteringen. Het is wat de Europese Commissie al lang van Duitsland vraagt en Merkel heeft daar als overtuigd Europeaan wel oren naar. De economische fundamenten van Duitsland laten zo’n keynesiaans beleid ook toe. Het Duitse begrotingsoverschot bedraagt 0,6 procent van het bruto binnenlands product. Er is dus budgettaire ruimte om het geld te laten rollen. Daarnaast is de werkloosheidsgraad met 4 procent historisch laag. De krapte op de arbeidsmarkt leidt tot een opwaartse druk op de lonen. De Europese Commissie hoopt dat zo’n expansief budgettair beleid de Europese economische motor opnieuw aanzwengelt.

Thatcheriaanse schok

En het kan zelfs nog verder gaan. In Frankrijk ligt sinds vorige zondag de weg naar het Elysée open voor de zeer liberale ex-premier François Fillon. Hij won de eerste ronde van de voorverkiezingen bij de centrumrechtse Les Républicains en is nu de topfavoriet om in mei de nieuwe Franse president te worden.

Het economische programma van Fillon is complementair aan dat van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Geen expansief keynesiaans programma, want de Franse overheidsfinanciën staan al veertig jaar in het rood. Fillon wil Frankrijk een vrijwel thatcheriaanse schok doen ondergaan. Hij gaat voor een beleid dat een einde maakt aan de jaren van economische stagnatie, met een begrotingstekort van 3,3 procent, 10 procent werkloosheid en een handelsbalans die maar negatief blijft.

Fillon wil het tij keren door 110 miljard euro te besparen (500.000 ambtenaren minder in het overheidsapparaat), de 35 urenweek om te vormen tot een 39 urenweek, de lasten voor de bedrijven te verlagen, meer in te zetten op innovatie en de vermogensbelasting af te schaffen.

Die mix van vraagbeleid aan Duitse kant en aanbodbeleid aan Franse kant zou de Europese economische motor in een hogere versnelling moeten doen gaan. Een nieuw Frans-Duits economisch bondgenootschap zou ook een goede zaak zijn voor de Belgische economische groei, aangezien Duitsland en Frankrijk twee van onze belangrijkste handelspartners zijn.

Stakingen en straatprotest

Een comeback van de Duits-Franse economische as in 2017 dus? Daar ziet het naar uit, maar absolute zekerheid is er nog niet. In Duitsland wordt het erg moeilijk een coalitie te vormen zonder de CDU/CSU van Angela Merkel. Dat zou dan een linkse coalitie moeten zijn van SPD/Grünen en de extreemlinkse Die Linke. Mathematisch wordt dat een zware klus, aangezien de anti-migratiepartij Alternative für Deutschland wellicht zetels zal veroveren in de Bondsdag. Andere kanttekening: zelfs met een vierde mandaat zal Merkel in haar economische beleidskeuzes rekening moeten houden met de critici in haar partij. Minister van Financiën Wolfgang Schäuble vindt dat Europese pleidooi voor een expansief economisch beleid maar niets.

In Frankrijk heeft Fillon de beste kansen op het presidentschap. Nu hij in de eerste ronde van de voorverkiezingen 44 procent haalde en kan rekenen op de steun van de uitgeschakelde ex-president Nicolas Sarkozy, haalt hij volgende week zo goed als zeker de nominatie van de partij binnen ten nadele van zijn laatste concurrent in de partij, ex-premier Alain Juppé. In mei volgend jaar, bij de echte presidentsverkiezingen, lijkt de tegenstand een haalbare kaart. De socialisten van uittredend president François Hollande liggen in de touwen. En tegen de extreemrechtse Marine Le Pen moet Fillon het kunnen halen.

De uitvoering van zijn liberale economische programma is dan weer andere koek. In Frankrijk leiden belangrijke economische hervormingen al snel tot stakingen en straatprotest. Zal Fillon daaraan kunnen weerstaan? Het zou een primeur zijn in de recente Franse geschiedenis.