‘De Britten moeten kiezen tussen hun trots en hun centen’

Het Verenigd Koninkrijk heeft nooit duidelijk een keuze gemaakt tussen de vrije toegang tot de Europese eenheidsmarkt en de droom van een eigen handelsbeleid. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De Britten moeten kiezen tussen hun trots en hun centen. Als het Verenigd Koninkrijk nog een beetje eergevoel rest, dan kiezen ze voor hun trots en stemt het Britse parlement in december de brexit-deal weg die premier Theresa May vorige week sloot met de Europese Unie. Maar als het voormalige empire nog een beetje gezond verstand rest, dan stemmen ze in het belang van de natie voor de deal, want het is de minst slechte van de opties die de Britten rest.

De kans is ongemakkelijk groot dat de Britten voor hun trots kiezen. De brexiteers beloofden een pijnloze restauratie van Global Britain, maar de paradox is dat de deal het Verenigd Koninkrijk degradeert tot een vazalstaat van de Europese Unie. Het Verenigd Koninkrijk blijft voor onbepaalde tijd gebonden aan Europese wetgeving, terwijl het vanaf maart 2019 geen inspraak meer heeft over die wetgeving. Nog moeilijker te verteren is de backstop, de regeling die een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland moet voorkomen. De noodzakelijke douane-unie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie is een aanslag op de soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk. De economische grens tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie ligt voortaan in de Ierse zee. Noord-Ierland wordt de facto lidstaat 27bis van de Europese Unie.

Hoe is het zover kunnen komen? Aan beide kanten van het Kanaal zijn elkaars posities en standpunten van in het begin verkeerd begrepen. Het Verenigd Koninkrijk heeft nooit duidelijk een keuze gemaakt tussen de vrije toegang tot de Europese eenheidsmarkt en de droom van een eigen handelsbeleid. De Britten dachten recht te hebben op een voorkeursbehandeling waardoor ze van twee walletjes zouden kunnen eten. De regering-May dacht dat via een verdeel-en-heerspolitiek voor elkaar te krijgen, maar botste op een onverwacht eensgezind Europees front, ook in de Ierse kwestie. You can not have your cake and eat in, om het met een Britse uitdrukking te zeggen. De Europese Unie kan nooit tolereren dat een lidstaat, laat staan een niet-lidstaat, een voorkeursbehandeling krijgt. Dan kan de Europese Unie zichzelf evengoed meteen helemaal ontbinden.

Maar ook de Europese Unie heeft boter op het hoofd. Van bij de start van de onderhandelingen nam ze een revanchistische houding aan. De keuze voor een exit mag volgens de Europese Unie niet straffeloos zijn, kwestie van andere lidstaten niet op soortgelijke gedachten te brengen. Dat is een zwaktebod. De Europese Unie heeft meer toekomst door te overtuigen met goed beleid, dan af te schrikken met chaos. Europa heeft zich ook verkeken op de politieke dynamiek in Londen. Door Theresa May terug te sturen met een moeilijk verkoopbare deal, ondanks haar smeekbede om een interessantere deal te krijgen, is de kans op een harde brexit, die ook de Europese economie grote schade zal toebrengen, groter geworden. Deze brexit-deal kan dus als een boemerang in het Europese gezicht terugkeren. De hardliners in de Europese Commissie zullen er ter eer en glorie van de revanchistische gedachte geen traan om laten. De rest van de wereld kijkt met grote ogen naar de interne Europese ruzie op een ogenblik dat het oude continent andere katten te geselen heeft, zoals de bijna economische stilstand.

Hoe moet het nu verder met de op drie na belangrijkste handelspartner van Vlaanderen? Voor onze economie, bedrijven en werkgelegenheid kan alleen maar verhoopt worden dat het gezond verstand zegeviert in Londen, dat deze deal door het Britse parlement geraakt, en de basis kan vormen voor open en stabiele handelsrelaties met het Verenigd Koninkrijk. Het is echter geen overbodige luxe zich voor te bereiden op de rauwe realiteit van een harde brexit (lees ook blz. 20), of op minstens nog een lange periode van politieke onzekerheid. Zo kunnen in het Verenigd Koninkrijk nieuwe verkiezingen of zelfs een nieuw referendum de politieke kaarten nogmaals grondig door elkaar schudden. De beste deal voor het empire is de deal waarvoor de Britten in 1973 kozen, in casu lidmaatschap van de Europese Unie.