De balans: Vivaldi is een déjà vu van eerste paars-groene regering

Een groene minister die pleit voor een koolstoftaks en tot de orde wordt geroepen door collega’s. Een vicepremier die de media haalt met ethische en maatschappelijke thema’s om het weinig verantwoorde en doortastende sociaaleconomische beleid te maskeren. De Vivaldi-regering leek deze week opvallend veel op de paars-groene regering-Verhofstadt I van twintig jaar geleden.

“Momenteel ligt geen voorstel op tafel. Maar we kunnen niet ontkennen dat het gebruik van fossiele brandstoffen moet ontmoedigd worden. Wij bepleiten het principe dat de vervuiler betaalt.” Dat is het antwoord dat minister van Financiën Vincent Van Petegem (CD&V) vorige donderdag gaf tijdens de plenaire zitting van de Kamer naar aanleiding van de plannen van minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) om een koolstoftaks in te voeren.

“Ik zal samen met mijn collega die verantwoordelijk is voor Financiën concrete voorstellen doen om onmiddellijk een dergelijke tarifering in te voeren in de niet-ETS-sectoren en die te koppelen aan de nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat de tarifering sociaal rechtvaardig is”, staat in haar beleidsnota.

De liberale regeringspartijen Open Vld en vooral de Franstalige MR reageerden misnoegd. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez wees erop dat zo’n belasting “de middenklasse dreigt te raken en per gezin tot 4000 euro kan kosten.” Met de interventie van minister Van Peteghem werd Khattabi eigenlijk tot de orde geroepen.

Een groene minister die snel moet inbinden onder druk van de andere coalitiegenoten. Wanneer hebben we dat nog meegemaakt? Inderdaad, zo’n twintig jaar geleden met de paars-groene regering-Verhofstadt I. Minister van Volksgezondheid Magda Aelvoet (Agalev) werd meer dan eens op haar nummer gezet door premier Guy Verhofstadt (Open Vld), bijvoorbeeld over wapenleveringen aan Nepal. Dat leverde soms pijnlijke televisiebeelden op, zoals die keer dat Aelvoet in aanwezigheid van de pers werd opgebeld door Verhofstadt die haar een reprimande gaf.

Fiscale hervorming niet eeuwig uitstellen

De zaak-Khattabi toont aan dat de wittebroodsweken van Vivaldi voorbij zijn. Wie het federale regeerakkoord herleest, merkt op dat veel passages, bijvoorbeeld over het belastingbeleid, zeer vaag zijn. Kwestie van niemand in de bonte coalitie te bruuskeren. Maatregelen als de nieuwe effectentaks leken dan ook het maximaal haalbare waarover een regering met liberalen, socialisten, groenen en christendemocraten overeenstemming kan bereiken. Andere fiscale hervormingen zoals een nieuwe personenbelasting, een totaal omgebouwde vermogensfiscaliteit of andere belastingen op vastgoed zijn voor later, veel later. Misschien zelfs voor een volgende regering.

Maar dat is buiten het Europees Hof van Justitie gerekend. Dat veroordeelt ons land tot een boete van 2 miljoen euro en een dwangsom van 7500 euro per dag, zolang het zijn regelgeving over huurinkomsten niet gelijkstelt. Belgen die vastgoed verhuren in eigen land, worden belast op basis van het kadastraal inkomen. Maar Belgen in het buitenland worden belast op de reële huurinkomsten. Die ongelijkheid is onaanvaardbaar, zegt het Europees Hof.

Vincent Van Peteghem belooft een oplossing, terwijl hij bij zijn aantreden beloofd had dat er geen belasting op reële huurinkomsten zou komen. Hij wist waarom. Aan de vastgoedfiscaliteit raken is in België – met inwoners die elk een baksteen in de maag hebben – politiek dynamiet. Maar nu is er geen ontsnappen meer aan.

Het Europese Hof van Justitie heeft België op basis van een vergelijkbare redenering al op de vinger getikt voor de fiscaliteit op spaarboekjes, die intresten tot 990 euro vrijstelt van roerende voorheffing. Een ongelijke behandeling tussen Belgen die in eigen land een spaarrekening hebben en zij die er een hebben in het buitenland waar dit fiscaal voordeel niet bestaat. Ondertussen voert ook de Europese Commissie de druk op om het belastingvoordeel te herzien. Het Europese signaal is duidelijk: grote fiscale hervormingen kan België niet eeuwig blijven uitstellen.

Ethische dossiers verbergen ernstige problemen

Nog voor de oekaze van het Europees Hof van Justitie dacht een vicepremier uit de federale regering begin deze week de oplossing te hebben om de afwezigheid van een doortastend sociaaleconomisch en dus ook fiscaal beleid van de regering-De Croo te maskeren. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) kondigde met zijn typische ‘Sturm und Drang’ de strijd tegen haatspraak op sociale media aan. En tegelijk wil hij werk maken van het zogenaamde ‘derde geslacht’, de mogelijkheid voor non-binaire personen om hun geslacht als ‘X’ te registreren.

Ook dit is paars-groen I ‘revisited’. Maatschappelijke en ethische thema’s werden toen door de regering-Verhofstadt in de kijker gezet: euthanasie, het homohuwelijk. Dat moest aantonen hoe revolutionair het beleid was. Velen staarden zich daarop blind, waardoor nefaste economische maatregelen onder de mat verdwenen. Zoals de stijgende uitgaven en belastingverlagingen die een budgettaire buffer van 6 procent van het bbp (het primair saldo of de ontvangsten min uitgaven zonder rentelasten in 1999) versneld opsoupeerden. Aan het einde van de paarse jaren bleek het geld op.

Vandaag probeert men met vergelijkbare thema’s de aandacht af te leiden van belangrijke economische uitdagingen. Met de tweede coronagolf komt er een nieuwe recessie aan. De overheidsfinanciën gaan verder in het rood. De Belgische fiscale koterij blijft onaangeroerd. Gelukkig is er nog Europa om België opnieuw snel bij de les te krijgen.