De balans: Vivaldi eindigt in voorspelde chaos

Alexander De Croo zit na zijn oproep voor een klimaatpauze op ramkoers met de groene partijen, waar een leegloop dreigt. De premier probeert ondertussen met een promotiecampagne de Belgische sociaal-economische problemen onder de mat te vegen. Het overtuigt niet. Een jaar voor de verkiezingen hangt Vivaldi als los zand aan elkaar, zoals eerder met de paarsgroene regering is gebeurd.

“Je begint met paars en eindigt bont en blauw.” Die quote van socialistisch voorman Louis Tobback staat in alle handboeken ‘politieke geschiedenis van België’. De oud-burgemeester van Leuven was nooit een voorstander van regeringen waarin liberalen en socialisten samen moeten regeren, vaak nog met de groene partijen erbij. De ideologische verschillen zijn te groot, wat een doortastend beleid onmogelijk maakt.

Dat wordt nu, een jaar voor de verkiezingen van 2024, opnieuw pijnlijk duidelijk. De inhoudelijke tegenstellingen tussen liberale, socialistische en ecologische coalitiepartners maken de allang vierkant draaiende Vivaldi-coalitie vleugellam. Premier Alexander De Croo (Open Vld) had de voorbije dagen een hoofdrol. De persoon die in een regeringsploeg de evenwichten moet proberen te bewaren, is stilaan in de rol van campagneleider van Open Vld gekropen. Zijn oproep om tot een klimaatpauze te komen, klinkt redelijk. De Croo vindt het cruciaal om “de kar niet te overladen” als Europa naast de doelstellingen voor de CO2-uitstoot ook de normen inzake stikstof, natuurherstel en biodiversiteit verscherpt. Maar voor de groenen is dat onaanvaardbaar. Zij moesten al de verlengde levensduur van een aantal kerncentrales slikken en dreigen aan het einde van deze legislatuur met lege handen achter te blijven.

Ondertussen zijn de peilingen zeker voor Groen bar slecht. Tal van mandatarissen verlaten het federale niveau en kiezen eieren voor hun geld. Kristof Calvo en co willen volgend jaar gaan voor een lokaal schepenmandaat, een professionele toekomst die meer zekerheid biedt dan te vechten voor een Kamerzetel.

Ook de Parti Socialiste was zeer kritisch voor de uitspraken van De Croo. De vraag is hoeveel vertrouwen nog overblijft in de Vivaldi-ploeg. Die moet tenslotte nog een jaar regeren, en gezien de traditie van lange regeringsformaties volgen daarna nog maanden in lopende zaken. Dat terwijl Vivaldi in totale chaos aan het eindigen is. De interne ideologische tegenstellingen worden met de dag duidelijker. Het is het lot van een paarsgroene regering met zes, of in dit geval zeven (cd&v is er ook nog bij) partijen. Het bindmiddel van Vivaldi is net als de eerste paarsgroene regering-Verhofstadt (1999-2003) geen duidelijk sociaal-economisch project. Wel een reeks holle slogans (“actieve welvaartsstaat” indertijd), naïef optimisme, feelgoodcommuincatie én een gemeenschappelijke vijand. In 1999 was dat “de uitgeleefde en oubollige CVP” die veertig jaar ononderbroken aan de macht was, in 2020 waren dat de “separatisten van de N-VA en het Vlaams Belang”. Maar na nog geen drie jaar is het bindmiddel weg, en wordt ook duidelijk dat er geen hervormingen die naam waardig zijn doorgevoerd.

Sociaal-economische problemen

Die stilstand is niet zonder gevolgen voor de sociaal-economische fundamenten van België. Door het gekibbel in de regering kreeg het weinig aandacht, maar deze week bracht de Europese Commissie haar economische rapporten van de lidstaten uit. Dat van België is onaangename lectuur. De overheidsuitgaven blijven ontsporen, de fiscale druk ligt te hoog, de werkloosheidsvallen staan nog altijd wijd open en weinig EU-landen zijn zo slecht voorbereid om de vergrijzingsuitdaging aan te gaan. De Vivaldi-partijen kijken echter weg van de sociaal-economische problemen, ook premier Alexander De Croo.

Hij probeert de aandacht af te leiden van de internationale brandingcampagne ‘Embracing Openness’,  waarmee België zich in de markt wil zetten als een innovatief, open en divers land. Hij wil meer investeerders aantrekken en wijst op de succesvolle Belgische bedrijven in sectoren als farma en biotech. Dat laatste klopt natuurlijk, maar gezien het weinig ondernemingsvriendelijke klimaat is het eigenlijk een half mirakel dat we hier nog zoveel topbedrijven hebben.

De Croo doet de Verhofstadt-truc

De aanpak van De Croo doet terugdenken aan de trucs die toenmalig premier Guy Verhofstadt in 2003 uithaalde. De groenen werden toen een paar weken voor de verkiezingen uit de regering gepest na een ruzie over de nachtvluchten over Brussel.

Tegelijk promootte Guy Verhofstadt België in het buitenland als een investeringsland. In zijn tas had hij het voor bedrijven fiscaal interessante systeem van de notionele-intrestsaftrek mee. Dat was een geesteskind van toenmalig minister van Financiën Didier Reynders, die pochte dat “dit een belastingverlaging voor de bedrijven was maar dat de socialisten dat te laat doorhadden”.

In 2003 had de Verhofstadt-aanpak succes. De liberalen en de socialisten wonnen de verkiezingen en konden verder regeren met een royale meerderheid. Zonder de groenen, die onder de kiesdrempel waren gezakt.

Hoopt De Croo hetzelfde te realiseren? Gezien de peilingen is dat een onmogelijke opdracht. De situatie is ook fundamenteel verschillend met die in 2003. Toen konden Verhofstadt en co de kiezers paaien door kwistig met miljarden euro’s gooien. Ze waren volop bezig het opgebouwde primair saldo (ontvangsten min uitgaven zonder rentelasten) van de regeringen-Dehaene op te souperen. Het ging om 6 procent van het bruto binnenlands product (bbp) of 27 miljard euro, geld dat eigenlijk bestemd was om de eerste vergrijzingsschok op te vangen. Dat budgettair stootkussen hebben de Vivaldi-partijen niet. Integendeel, onder Vivaldi wordt België op begrotingsvlak de slechtste leerling van de euroklas.