De balans: de Vlaamse regering is een reus op lemen voeten

Het PFOS-schandaal zet de Vlaamse regering onder hoogspanning en tast het al belabberde imago van de ploeg-Jambon nog verder aan. Het Vlaamse beleidsniveau lijkt steeds meer een kopie van het inefficiënte België.

België staat in coronavaccinaties aan de Europese top. Na de trage start dit voorjaar zou dat nieuws de Vlaams minister van Welzijn, Wouter Beke (CD&V), moeten doen gloriëren. Want de vaccinatiecampagne is een gewestelijke bevoegdheid. Helaas geraakt dat succes ondergesneeuwd door het PFOS-vervuilingsschandaal. De onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement zal alle aandacht naar zich toetrekken.

En dus maakt de Vlaamse regering opnieuw een slechte beurt. De PFOS-zaak kon ze om verschillende redenen missen als kiespijn. Om te beginnen maakt de regering-Jambon sinds haar aantreden in oktober 2019 weinig indruk. Gedomineerd door Vlaams-nationalisten zou ze het federale niveau in de schaduw moeten stellen. Dat is niet gebeurd. Integendeel, tijdens de coronacrisis haalde de federale ploeg – tot in het najaar van 2020 nochtans een regering in lopende zaken – de overhand. En dat terwijl de Vlaamse regering meer dan de andere overheden de geldbeugel kon opentrekken, maatregelen nam om de solvabiliteit van de bedrijven te stutten, mee aan de relancekar trok en op tijd en stond de zo begeerde coronaversoepelingen wist af te dwingen. De federale regering, met voorop premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), speelde de eerste viool en ging met de meeste aandacht.

Ten tweede boterde het al snel niet in de Vlaamse regering. Onder andere met de historische Vlaamse canon en een bijsturing van het cultuurbeleid wil de N-VA meer nationalistische accenten leggen. Dat botste met haar coalitiepartner Open Vld die onder impuls van minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers meer dan ooit de links-liberale wegwijzers volgt.

De frustratie van CD&V

En dan barstte het PFOS-schandaal los. Het snelle pleidooi van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) voor een onderzoekscommissie zet de regering-Jambon nog meer onder hoogspanning. Demir toetste dit niet af met de rest van de regering. Vooral CD&V voelt nattigheid. De partij leverde lange tijd de minister van Milieu en een onderzoekscommissie die duidelijkheid moet brengen over de vervuiling en wie hier verantwoordelijk voor is, dreigt de christendemocraten zwaar te raken.

Er kan snel een perceptie ontstaan dat alles wat slecht ging met het Vlaamse ruimtelijke en milieubeleid de fout van de christendemocraten is. Zelfs als er weinig uit zo’n commissie komt, volgt imagoschade. De aandacht voor de commissie dreigt de werking van de regering nog meer te verlammen. Jambon I is een regering op lemen voeten. Vandaar ook de gefrustreerde reacties van Vlaams minister van Economie Hilde Crevits (CD&V) richting N-VA. Het lijkt erop dat Demir het PFOS-schandaal nu al wil gebruiken om een electoraal kapitaal op te bouwen richting 2024. Het wordt wel eens vergeten dat de Vlaams-nationale partijen die aan het beleid deelnemen een groene reflex hebben. Dat is zo met de N-VA, dat was ooit zo met de Volksunie.

België in het klein

Wat wel nadelig is voor N-VA, is dat de PFOS-zaak negatief afstraalt op de Vlaamse regering en op het verhaal dat het Vlaams niveau beter werkt dan het inefficiënte federale niveau. Vlaanderen lijkt een kopie van het federale malgoverno, met een te groot en vooral slecht werkend overheidsapparaat. Deze week publiceerde de werkgeversorganisatie Voka een analyse van de kaduke Belgische overheidsfinanciën. Dat de sociale uitgaven voor onder andere pensioenen en gezondheidszorg hier hoger liggen dan in EU-referentielanden is bekend. Maar ook de uitgaven voor onderwijs, vervoer en subsidies liggen meer dan 25 procent hoger dan in vergelijkbare EU-landen. En laat dat net regionale en dus Vlaamse bevoegdheden zijn. De Vlaamse overheidsfinanciën zijn er weliswaar niet even erg aan toe als de federale, maar Vlaanderen is toch een België in het klein.

Dat blijkt ook uit een ander weinig verkwikkend politiek schouwspel: CD&V dat gewrongen zit met de opheffing van de opkomstplicht bij de lokale verkiezingen. Dat zou vooral ten nadele zijn van de christendemocraten.

Partijvoorzitter Joachim Coens wil dit eventueel heronderhandelen, terwijl zijn voorganger Wouter Beke deze maatregel in het regeerakkoord heeft opgenomen. Als men de redenering van Coens doortrekt, dan betekent dit dat er evengoed een nieuwe Vlaamse regering zonder CD&V kan worden gevormd als er geen nieuwe deal kan worden gesloten over de opkomstplicht.