De balans: binnen de Vlaamse regering heerst een gewapende vrede

De 4 miljard euro aan maatregelen die Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) aankondigde, zijn in België een zeldzaamheid geworden. Andere overheden kunnen er alleen van dromen zo’n budget vrij te maken. Toch triomfeert deze regering niet, want de interne crisis van de voorbije dagen sloeg diepe wonden en belooft weinig goeds voor de laatste achttien maanden van de beleidsploeg.

De Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA) vergelijkt Vlaanderen graag met de Duitse deelstaat Beieren. Een welvarende regio’s, lange tijd een landbouwgebied dat dankzij jarenlange investeringen, het aantrekken van bedrijven en een relatief hooggeschoolde bevolking boven de andere deelstaten uitstijgt. In Bayern gehen die Uhren anders, zeggen onze oosterburen. ‘De uurwerken geven in Beieren een andere tijd aan.’ Het toont aan dat Beieren echt een buitenbeentje is in Duitsland, economisch maar ook politiek. De christendemocratische CSU mag er dan wel niet meer de volstrekte meerderheid hebben, de vorming van een coalitie – steevast met de liberale FDP – is een formaliteit. Geen politieke gekrakeel en bij de partijen in de deelstaatregering staan de neuzen snel in dezelfde richting.

Maar hoe graag De Wever en Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) Vlaanderen met Beieren willen vergelijken, na vorige week is opnieuw duidelijk dat de Vlaamse politieke zeden niet verschillen van de Belgische. De Vlaamse uurwerken geven geen andere tijd aan dan de Belgische. Nachtelijke marathonvergaderingen, wantrouwen tussen de partijen, moeilijke compromissen, ruzies tussen politieke kopstukken,…. Het was de voorbije weken vaste prik. Vooral door de houding van een volgens velen roekeloze cd&v-voorzitter Sammy Mahdi. Opgejaagd door slechte peilingen en de kritiek van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) op de christelijke zuil (de Boerenbond was een maffia) zette hij tijdens de begrotingsbesprekingen de hakken in het zand in het dossier van de indexering van de kinderbijslag. cd&v laat niet met zich sollen, was de boodschap. De Septemberverklaring van de minister-president moest worden uitgesteld. Nooit gezien in Vlaanderen.

Na een paar dagen moest Mahdi inbinden, onder andere onder druk van de cd&v-flank rond minister van Welzijn Hilde Crevits. Die is van oordeel dat bestuursdeelname het alfa en omega is voor de partij. Jan Jambon kon met twee dagen vertraging zijn beleidsverklaring voorlezen. Maar het kwaad was geschied. De Vlaamse regering, die sinds 2019 al niet opviel door haar daadkracht, hangt als los zand aan elkaar.

65 procent schuldgraad is relatief laag

Jan Jambon probeerde de negatieve perceptie te keren in zijn speech. Hij wees op de 4 miljard euro die wordt vrijgemaakt voor koopkrachtmaatregelen zoals de jobbonus, steun aan bedrijven en energiemaatregelen. De middelen worden uitgesmeerd tot in de volgende legislatuur, wanneer de energiecrisis dus wellicht enkel nog een nare herinnering is. En ook al trekt Vlaanderen de geldbeugel open, de overheidsfinanciën blijven op koers. Volgend jaar bedraagt het tekort 1,9 miljard euro. Maar vanaf 2024 verkleint het deficit. In 2026 is met 246 miljoen euro een evenwicht in het vizier.

Dat is een gevolg van het complexe systeem aan geldstromen in België. Vlaanderen krijgt door de hoge inflatie een steeds hoger bedrag aan federale dotaties. De frustratie over de vorige staatshervorming, waarmee Vlaanderen extra bevoegdheden kreeg (kinderbijslag, arbeidsmarkt,…) maar enkel een goede 80 procent van de middelen, is verdwenen.

De komende jaren komt de Vlaamse schuldgraad (verhouding uitstaande schuld tegenover eigen ontvangsten) weliswaar boven de 65 procent uit, maar dat blijft een hemelsbreed verschil met Wallonië en Brussel, die vlot boven de 100 procent gaan. Van de Vlaamse budgettaire situatie kunnen de andere regio’s enkel dromen. Hier zijn geen bankiers die waarschuwen voor de kredietwaardigheid van de Vlaamse overheid.

De laatste trouwe cd&v-kiezers

Toch kloppen weinig Vlaamse politici zichzelf op de borst. Ze weten dat de Vlaamse regering inhoudelijk fors onder de verwachtingen presteert. Goed bestuur is veraf. Pas nu, na drie jaar regering-Jambon, is er een echt subsidieregister waardoor men kan nagaan waar de middelen naartoe gaan en of die goed worden gebruikt. Pas begin 2021 startte de Vlaamse regering met de zogenaamde Vlaamse Brede Heroverweging (VBH), een grondige doorlichting door de Vlaamse administratie van de beleidsuitgaven in alle domeinen. De Hoge Raad van Financiën dringt al een tijd aan op verschuivingen van de uitgaven. In de praktijk is daar nog niet veel van te merken.

De kans is klein dat daar de komende achttien maanden van deze legislatuur nog verandering in komt. In de Vlaamse regering heerst een gewapende vrede. Dat de cd&v-verkozenen tijdens de beleidsverklaring van Jan Jambon amper applaudisseerden, zegt genoeg. Er komen met Ventilus en het stikstofdiscussie nog aartsmoeilijke dossiers aan waarin de christendemocraten weinig anders kunnen doen dan het been stijf te houden. Want hun landelijke electoraat is zowat de laatste ‘carré’ aan trouwe cd&v-kiezers.