De balans: begrotingsdiscipline in de ijskast

Ook in 2023 zullen de de lidstaten van de Europese Unie meer kunnen uitgeven dan de begrotingsregels in het Stabiliteitspact toelaten. Dat besliste de Europese Commissie. Dat is goed nieuws voor de federale regering. Ze hoeft tijdens deze regeerperiode geen zware begrotingsknopen meer door te hakken. Op de lange termijn is het slecht nieuws voor de Belgische overheidsfinanciën, die tot de meest desastreuze van de eurozone behoren.

Voor het vierde jaar op rij blijft de begrotingsdiscipline dus in de koelkast. De Europese Commissie zal pas in 2024 opnieuw strenger toekijken op de budgettaire situatie van de eurolanden. Pro memorie: bij het uitbreken van de coronacrisis in maart 2020 is de zogenoemde ‘algemene ontsnappingsclausule’ van het Stabiliteits- en groeipact geactiveerd. De regeringen konden extra geld uitgeven, om de schok van de coronapandemie op te vangen. De regel dat EU-lidstaten hun begrotingstekort onder 3 procent van het bbp moesten houden en hun schuldgraad afbouwen richting 60 procent, was geen prioriteit meer.

Lees verder onder de video

Normaal komt volgend jaar een einde aan de ontsnappingsclausule. Dan zouden de lidstaten opnieuw aan strengere begrotingsregels moeten voldoen. Nu blijft de ontsnappingsclausule nog een jaar langer van kracht. De boodschap van de Europese Commissie is duidelijk: pas in 2024 moeten regeringen opnieuw hun begrotingen op orde krijgen. Dat is goed nieuws voor de federale regering. Het Belgische begrotingstekort bedraagt zo’n 20 miljard euro. Dat is ongeveer 4,4 procent van het bbp, en dus veel meer dan de 3 procentregel toestaat. Hadden de regels van het Stabiliteitspact volgend jaar al opnieuw gegolden, dan stond de federale regering voor een enorme saneringsoperatie in 2023, een jaar voor de verkiezingen. De vraag was of het bonte ideologische gezelschap van de Vivaldi-coalitie dat wel zou overleven. Zoals bekend, is de PS als grootste federale regeringspartij radicaal tegen besparingen.

Staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) herhaalt weliswaar met de regelmaat van een klok dat de overheidsuitgaven onder controle moeten blijven, maar ze preekt in de woestijn. Het probleem zit inderdaad aan de uitgavenkant. Met 55 procent van het bbp overheidsuitgaven behoort België tot de Europese koplopers. Om die terug te brengen naar de 50 procent van voor de coronacrisis, zijn voor bijna 25 miljard euro saneringen nodig. Een gigantische opdracht. Maar het zal dus niet de Vivaldi-coalitie zijn die het probleem moet oplossen. Dankzij het uitstel van de Europese Commissie koopt men in de Wetstraat tijd.

De volgende regering krijgt een loodzware factuur

Goed nieuws voor de regeringspartijen, slecht nieuws voor België en zijn inwoners. De volgende regering moet een loodzware factuur betalen. De verwachting is dat het Belgische begrotingstekort tegen 2027 oploopt tot meer dan 5 procent van het bbp, bij ongewijzigd beleid. Dat is verontrustend, omdat macro-economische indicatoren aantonen dat het voor ons land extra moeilijk wordt dat tekort weg te werken.

Ten eerste zullen de rentelasten op de staatsschuld opnieuw stijgen. Die lagen een paar jaar geleden historisch laag: onder 2 procent van het bbp. In een paar jaar wordt die grens van 2 procent opnieuw overstegen.

Ten tweede liggen de groeivooruitzichten in België lager dan in de buurlanden. Dat betekent de komende jaren minder fiscale inkomsten, omdat de economische activiteit ondermaats blijft.

Ten slotte komt een stijgende vergrijzingsfactuur eraan. Tegen 2040 zullen de jaarlijkse pensioenuitgaven in euro’s van vandaag 11 miljard euro hoger liggen. De totale jaarlijkse sociale uitgaven zullen 17 miljard hoger liggen. Voor de federale regering die na 2024 aantreedt, dient zich een perfecte economische storm aan.