“De Amerikaanse exit uit het Akkoord van Parijs zal niet het klimaat, maar wel de klimaatpolitiek veranderen. De Europese Unie krijgt een zeldzame buitenkans op internationaal leiderschap”, zegt Marc De Vos, directeur van de denktank Itinera.
De Amerikaanse president weigert een internationaal klimaatakkoord in te voeren. De hele wereld reageert met afgrijzen. Enkele jaren later blijken de Verenigde Staten de rest van de wereld te verslaan in de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Dat was het scenario toen president George W. Bush het Kyoto-protocol, dat zijn voorganger Clinton in 1997 had ondertekend, naast zich neerlegde. Want terwijl de Amerikaanse federale overheid terugtrad, trad het Amerikaanse bedrijfsleven naar voren – vooral met de schalierevolutie, die ook de kostprijs van elektriciteit drukte én de Verenigde Staten energieonafhankelijk maakte.
Door politiek niets te doen bereikte het Amerika van Bush jr. meer energieduurzaamheid, meer energiebetaalbaarheid en meer energiezekerheid – een gouden combinatie die elders een onhaalbaar trilemma blijft. Het valt niet uit te sluiten dat de Verenigde Staten van Trump dat trucje overdoen: abdiceren voor de internationale politisering van klimaatdoelstellingen, maar wel alle Amerikaanse klimaatondernemers loslaten en stimuleren. Die kunnen dan elders profiteren als het klimaatbeleid van andere landen marktkansen voor groene energie schept. Geen deal is de beste deal voor de dealmaker Trump.
De Amerikaanse exit uit het Akkoord van Parijs is een buitenkans voor Europa
Het valt nog af te wachten of de Verenigde Staten echt uit het Parijse klimaatakkoord stappen. Net zoals de brexit is er voorlopig alleen een intentieverklaring. Tegen de tijd dat die exit operationeel is, staat Trump voor zijn herverkiezing en kan zijn opvolger de Verenigde Staten opnieuw doen aansluiten. In de tussentijd zal niet zozeer het klimaat, maar wel de klimaatpolitiek veranderen. Het Akkoord van Parijs is één wereldwijde intentieverklaring voor emissiecontrole, die nog hard moet worden gemaakt met beleid en cash. Het leiderschap daarvan valt nu pardoes in de schoot van Europa en China.
Eerst in internationale handelsakkoorden, daarna in defensie en de NAVO, en nu in het klimaat: overal waar de Verenigde Staten mondiaal domineerden, verlaat Trump het speelveld. Voor een Europese Unie die op zoek is naar zichzelf, is dat een godsgeschenk. We hebben ons jarenlang op de borst geklopt met de zogenoemde soft power van onze pacifistische voorbeeldfunctie in de wereld. Daar wordt vooral mee gelachen. We kunnen nu gaan voor soft hard power: doorgedreven internationaal leiderschap vanuit politieke eensgezindheid, geopolitieke daadkracht en economische sterkte. Woorden met daden.
Zal Europa die buitenkans grijpen? De verkiezing van Emmanuel Macron geeft een dosis politiek voluntarisme, maar wel een op lemen economische voeten. Kanselier Merkel is assertiever, maar staat voor verkiezingen die onmiddellijke doorbraken uitsluiten. Over de toekomst van de eurozone zitten Frankrijk en Duitsland niet op één lijn. De brexit zal de komende jaren politieke energie vreten. Er is diepe interne verdeeldheid tussen west, oost en zuid in de Unie.
Er staat dus een serieuze binnenlandse handrem op de nieuwe buitenlandse roeping van de Europese Unie. Maar als Europa er niet in slaagt de wereldorde op koers te houden, zullen de Chinezen dat op hun manier doen. Zo dwingt het Amerikaanse isolationisme Europa er dus ook toe met en tegenover China autonoom en collectief geopolitiek te handelen. Als we dat allemaal oppikken, is de Unie opnieuw gelanceerd en verdient Trump een standbeeld in Brussel. Haast u, want hij zal niet eeuwig president blijven.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier