Coronavirus: België ontwikkelt een drieledige teststrategie

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vraagt om meer te testen op covid-19. Nadat ons land op dat terrein noodgedwongen was achtergebleven, wordt het aantal testen nu opgedreven.

De covid-19-epidemie is in België een pak dodelijker dan in Duitsland. Volgens de gegevens tot 5 april maakte het virus per miljoen Belgen 111 dodelijke slachtoffers. In Duitsland zijn er dat maar 16. Het verschil is wellicht voor een stuk te wijten aan de manier van tellen, maar allicht ook door een andere teststrategie.

De WHO benadrukt dat in de strijd tegen de corona-epidemie testen een cruciaal wapen is. De redenering is: hoe later je patiënten identificeert, hoe langer ze ongehinderd het virus kunnen verspreiden. In ons land waren er eind vorige week 67.731 covid-19-tests uitgevoerd. De Duitsers zaten toen al aan ruim 1 miljoen tests. Tot vorige week bleef bij ons het aantal tests per dag beperkt tot 2000 à 3000. Dat was te wijten aan de schaarste van reagentia. Dat zijn de chemische stoffen die nodig zijn om de tests uit te voeren. Bijgevolg koos België ervoor de tests selectief uit te voeren: alleen bij patiënten met ernstige symptomen en bij wie in de zorg werkte.

Op die aanpak kwam vanuit diverse hoeken kritiek. “Iedereen testen is niet logisch in deze omstandigheden”, reageert minister Philippe De Backer (Open Vld), die tijdelijk verantwoordelijk is voor de coronataskforces Data, Testing en Shortages. “De capaciteit is er gewoon niet. Trouwens: wie op maandag negatief test, kan een paar dagen later positief testen. Zonder duidelijke strategie heeft massaal testen weinig zin.”

Sneltest

Intussen heeft België zijn testcapaciteit opgevoerd. De overheid bracht universitaire laboratoria en commerciële spelers samen in een consortium. Zaterdag liet het kabinet van De Backer weten dat door die krachtenbundeling de testcapaciteit tot meer dan 10.000 tests per dag was opgelopen.

Het gaat om PCR-testen, de methode die geldt als de standaard. Ze is duurder en vergt veel labocapaciteit. Bovendien duurt het een paar uur voor het resultaat er is. De test gebeurt op een monster van slijmvocht dat met een neusstaafje wordt verzameld. Het beschikbare aantal staafjes was een flessenhals, maar intussen is dat probleem opgelost. Volgens De Backer zijn er nog 73.000 staafjes beschikbaar in de ziekenhuizen en zijn er 2,8 miljoen bijbesteld.

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) heeft vorige week het gebruik van een sneltest goedgekeurd. Die kunnen nu worden gebruikt voor een eerste schifting. De sneltests meten de aanwezigheid van antigenen – lichaamsvreemd materiaal – maar volstaan niet voor een sluitende diagnose. Geregeld blijven besmettingen onopgemerkt. De Backer wil ze daarom inzetten in combinatie met de PCR-test. Wie positief test, is zeker besmet met covid-19. Voor wie negatief test, moet de PCR-test uitsluitsel brengen.

De bedoeling is om op termijn nog een derde luik aan de teststrategie toe te voegen. Dat is een serologische test die naar de immuniteitsrespons kijkt. De test laat zien welke patiënten al antistoffen hebben aangemaakt voor het virus. Dat gebeurt op basis van een bloedtest. Dat wordt de sleutel bij de geleidelijke afbouw van de quarantainemaatregelen.

De Backer benadrukt dat bij het uittekenen van de teststrategie expertise is samengebracht vanuit diverse hoeken. De farmabedrijven Johnson&Johnson, GSK en UCB, maar ook een aantal biotechondernemingen en de universitaire labo’s werken samen in een consortium om het aantal tests maximaal op te drijven. “We hebben niet te weinig getest”, zegt de minister. “We spreken over een voor een virus dat pas anderhalve maand geleden genetisch in kaart werd gebracht. Ik krijg van buitenlandse collega’s complimenten omdat we onze drieledige strategie in enkele weken op poten hebben gezet.”

Woonzorgcentra

Nu de testcapaciteit toeneemt, wordt de testgroep geleidelijk uitgebreid. Daarbij is het logisch om eerst te kijken naar groepen die kwetsbaar zijn of waar de voorzorgsmaatregelen van social distancing lastig vol te houden zijn. Woonzorgcentra komen dan in het vizier. In het weekend werd bekend dat er in minstens twintig daarvan ernstige besmettingshaarden zijn.

De komende dagen zijn 20.000 testen gereserveerd voor de woonzorgcentra. Ouderenzorg is geregionaliseerd. De Risk Management Group wees Vlaanderen 11.243 van die tests toe.

Alleen bevoegde zorgverleners kunnen de tests afnemen. Ze hebben daarvoor beschermkledij en staalafnamemateriaal nodig. Dat wordt hun vanaf 7 april bezorgd vanuit de federale stock zodat deze week de tests in de woonzorgcentra kunnen opstarten. “De tests daar zijn dringend nodig voor de veiligheid van de vele zorgverleners en de mensen die er wonen”, beseft De Backer. “Op deze manier willen we zo snel mogelijk de situatie in onze woonzorgcentra in kaart brengen. Indien nodig kunnen we dan maatregelen treffen, in nauw overleg met de woonzorgcentra en de zorgverleners.”

Een tracking-app

Door geleidelijk de testpopulatie uit te breiden, krijgen we een zicht op wie besmet is geweest en kan er een strategie worden uitgetekend om de lockdown op te heffen zonder het virus verder te verspreiden.

Een mogelijkheid om dat proces te vergemakkelijken is een zogenoemde test-and-trace-app. Singapore gebruikt zo’n app, maar ook bijvoorbeeld Polen. Hoewel de aanpak een groeiend aantal voorstanders lijkt te hebben, is er ook veel reserve. Bovendien is het concept niet waterdicht. Niet iedereen heeft de hele tijd zijn smartphone op zak.

Ons land overweegt zo’n tracking-app. Een aantal app-bouwers, zowel publieke als private spelers, werkt eraan. Toch is er nog niets beslist, benadrukt minister De Backer. “We bekijken in de Data Task Force hoe zo’n app met de privacynoden te verzoenen is. Wij willen een privacykader dat de goedkeuring wegdraagt van de gegevensbeschermingsautoritieten. App-bouwers zullen zich daaraan moeten houden. Die oefening is nog bezig. Maar zeker is dat een app moet passen in de Europese GDPR-wetgeving, dat de data anoniem of geaggregeerd moeten blijven en dat de gegevens achteraf gewist moeten worden. Mensen thuis opbellen zoals in Israël, Singapore of Polen gebeurt, zal in België niet gebeuren. We gaan niet het pad effenen voor een politiestaat.”