Coronacrisis: dit kunnen we leren van de successen in het Oosten

Een na een voeren de Europese landen de maatregelen op om de verspreiding van het coronavirus te vertragen. In Azië lijkt de epidemie steeds beter onder controle. Wat kunnen we leren van de successen in het Verre Oosten?

Groeivertraging is voor de wereldeconomie een verfoeilijk woord. Voor de coronapandemie is een vertraging van de exponentiële groei juist een teken van hoop. Om de hevigheid van de pandemie in te schatten, is het interessant te kijken hoe snel het aantal coronapatiënten verdubbelt. De wereld telde bijvoorbeeld op 16 maart twee keer meer covid-19-besmettingen dan zeventien dagen eerder. In ons land was het aantal patiënten verdubbeld in drie dagen. Italië had daarvoor vijf dagen nodig. Die verdubbelingstermijn lag maandag in China op 35 dagen. In Zuid-Korea op 15 dagen. In Singapore en Japan op 10 dagen. Anders gezegd: de Aziaten hebben een beter antwoord op de uitbraak van het coronavirus dan Europa. Hoe komt dat?

1. SARS-ervaring komt van pas

Hoewel China van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) lof kreeg voor zijn aanpak, kunnen de Europese democratieën de volksrepubliek moeilijk als referentie nemen. Ze hebben nu eenmaal geen repressieve stok achter de deur, zoals China die wel heeft. Interessantere vergelijkingspunten zijn Zuid-Korea en Taiwan. Of bijvoorbeeld Singapore en Japan.

Hoewel Taiwan wordt geweerd uit de officiële statistieken van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), valt daar een van de opvallendste coronastatistieken te noteren. Sinds de eerste gevallen in China bijna drie maanden geleden opdoken, vielen in Taiwan slechts 77 besmettingen te noteren. Al 22 patiënten zijn hersteld en er valt welgeteld één dode te betreuren. Dat is opvallend omdat er veelvuldig heen en weer gereisd wordt tussen beide landen.

Een van de belangrijke verklaringen ligt in de ervaring die Taiwan opdeed met de SARS-epidemie in 2003 en met recentere virusuitbraken, zoals de MERS-epidemie in 2015. Daardoor waren overheidsinstanties beter voorbereid en klaar om snel te reageren en goed samen te werken. “Een van de belangrijkste factoren was transparantie”, benadrukte Chang Shan-schwen, een adviseur van Central Epidemic Command Center in Taipei, eerder deze week in Financial Times.

De sleutel was de hiërarchische macht van dat Central Epidemic Command Center. Omdat tijdens de SARS-epidemie lokale overheden en het centrale bestuur te vaak in de clinch gingen, heeft Taiwan een commandostructuur opgezet die bij een uitbraak actief wordt en het politieke getouwtrek vermindert. Dat kan omdat het orgaan hiërarchisch op het niveau van de ministers staat. Bovendien geeft het een legale basis om bij een epidemie snel burgerlijke vrijheden in te perken en boetes op te leggen aan wie quarantaineregels overtreedt.

2. Grotere testcapaciteit

Ook in Zuid-Korea wordt de ervaring met andere virussen als een belangrijke succesfactor gezien. In 2015 veroorzaakte het Middle East Respiratory Syndrome (MERS) 185 infecties en 38 doden in Zuid-Korea. De paniek die gepaard ging met die uitbraak, leidde in Zuid-Korea tot wijzigingen in de wet, zodat bij epidemies breder en sneller gereageerd kan worden. Die aanpak draait vooral om meer testen, sneller isoleren en beter behandelen.

De Zuid-Koreaanse minister van Volksgezondheid, Park Neunghoo, wees in een interview met CNN op de massale en vroege tests als sleutelelement voor het succes van de Zuid-Koreaanse aanpak. Deze week riep ook de WHO alle landen ook op het aantal tests op te drijven. In ons land ligt dat moeilijk, omdat de beschikbare reagentia om de tests uit te voeren beperkt zijn. Dat maakt selectief testen noodzakelijk. Het Luikse Citadel-ziekenhuis hanteert wel de drive-inmethode die in Zuid-Korea gebruikelijk is om snel patiënten te testen en het contact met andere patiënten te beperken.

3. Snellere actie

Eind december reageerde Taiwan al op de eerste berichten over een virus in Wuhan. Het leidde onmiddellijk tot screenings van passagiers op vliegtuigen uit die Chinese regio. China legde op 23 januari Wuhan quarantainemaatregelen op. Prompt schortte Taipei alle vluchten vanuit die Chinese regio naar Taiwan op en legde verplichte dagelijkse monitoring op aan mensen die uit China kwamen met geïrriteerde luchtwegen. Drie dagen later sloot Taiwan als eerste land dat de grenzen sloot voor nagenoeg alle reizigers uit China.

Zodra meer informatie over de overdrachtswijzen en incubatieperiode beschikbaar kwam, verstrengden de beleidsvoerders in Taiwan de maatregelen. Zo begon Taipei ook patiënten met ademhalingsproblemen op corona te testen als ze negatief hadden getest voor griep. De snelle reactie heeft blijkbaar geholpen om de verspreiding tegen te gaan en de eigen bevolking te beschermen.

Ook de metropool Hongkong reageerde erg snel. De beleidsmakers sloten scholen en publieke voorzieningen al voor het aantal bevestigde coronapatiënten de drempel van twintig overschreed. Inwoners kregen meteen de raad publieke evenementen te vermijden. De overheid gebruikte ook maatregelen die bij ons ondenkbaar zijn. Zo schakelde Hongkong een supercomputer van de politie in om potentiële superverspreiders van het virus te identificeren. De gezondheidsautoriteiten gaven bovendien regelmatig een update van de gebouwen waar de meeste coronapatiënten verbleven.

4. Invloed van Confucius

In Japan en Singapore is de epidemie allerminst onder controle, maar lijkt de epidemie minder exponentieel te groeien dan pakweg in Europa. De regering in Tokio kreeg wel forse kritiek omdat Japan juist relatief weinig mensen test en omdat de quarantaine van het cruiseschip Diamond Princess mislukte.

Toch zijn er aanwijzingen dat het aantal besmettingen ook beperkt bleef dankzij de discipline en de gehoorzaamheid van de bevolking. Die cultuur van strenge ethische normen en discipline kenmerkt heel wat landen in Oost-Azië en heeft haar wortels in het zogenaamde confucianisme. Het maakt de toepassing van richtlijnen om menselijk contact te verminderen of het invoeren van voorzorgsmaatregelen (het dragen van maskers of verhoogde handhygiëne)makkelijker. “De sociale norm is hier dat je andere mensen geen problemen bezorgt”, zegt Kazuto Suzuki, een expert in internationale politiek aan de universiteit van Hokkaido in Financial Times. “Wie ziek wordt, zien we hier als iemand die onvoldoende voor zichzelf zorgt en daardoor problemen veroorzaakt voor andere mensen.”