China ziet Peking als ultieme test covidbeleid
De chaos in Sjanghai belet niet dat China doorzet met zijn nul-covidbeleid.
Als het van de bevolking van Sjanghai afhangt, zou China zijn nul-covidbeleid met massaal testen en strenge lockdowns stopzetten. De 25 miljoen inwoners van de stad, onder wie enkele van China’s rijkste en invloedrijkste mensen, klagen openlijk over de grimmige weken van opsluiting die ze hebben doorgemaakt (zie kader). Maar China’s covidbeleid wordt niet in Sjanghai maar in Peking uitgestippeld. In de hoofdstad heerst een andere stemming.
De 22 miljoen inwoners van Peking volgden met argusogen het nieuws dat de omikronvariant zich al dagenlang onder de radar aan het verspreiden was in de hoofdstad. Op 27 april brachten massale tests ruim 150 besmettingen aan het licht. De volgende dag stapten veel scholen over op onlineonderwijs. Sommige buurten werden afgesloten. Maar na een eerste vlaag van paniekaankopen werden de winkels snel weer bevoorraad. Gepensioneerden gingen weer naar het park. Veel inwoners zijn ervan overtuigd dat de hoofdstad zal ontsnappen aan een chaotische lockdown zoals in Sjanghai. Hun trots en het gevoel geprivilegieerd te zijn door de nabijheid van het machtscentrum zijn daar niet vreemd aan.
Veel inwoners van Peking zijn ervan overtuigd dat de hoofdstad zal ontsnappen aan een chaotische lockdown zoals in Sjanghai.
Veel inwoners van Peking voelen een zekere minachting voor Sjanghai, het meer westers georiënteerde commerciële centrum van het land. Ze vinden de inwoners van die stad “onredelijke herrieschoppers” en verwijten de lokale ambtenaren dat ze de boel niet snel genoeg op slot hebben gegooid. Die gevoelens worden gevoed door de censuur en de propaganda. Het lijden in Sjanghai wordt in nieuwsberichten verdoezeld. Staatscensoren haasten zich om de woede-uitbarstingen van de inwoners van de stad op de sociale media te wissen.
Peking lijkt Sjanghai te beschouwen als een zeldzame uitzondering op het Chinese nul-covidsuccesverhaal. China heeft een lager sterftecijfer door het virus dan enig ander groot land en een sterkere economische groei. De chaos in de miljoenenstad in lockdown wordt niet gezien als een les dat het beleid moet veranderen. Integendeel: de ambtenaren in Sjanghai krijgen de wind van voren, omdat ze te soepel zijn en te langzaam te werk gaan. De centrale regering heeft aangedrongen op meer tests en strengere lockdowns. Veel bewoners zagen zich plots ingesloten door groene hekken om hun huizen. Ambtenaren elders in China nemen er nota van. De stad Baotou, een mijnbouwcentrum in Binnen-Mongolië, werd onlangs volledig afgesloten, nadat er twee gevallen waren ontdekt.
Vaccinatie
Andere landen, waaronder enkele buurlanden van China, volgden aanvankelijk een soortgelijke coronastrategie. Maar de meeste zijn daarvan afgestapt, omdat de heel besmettelijke omikronvariant dat nulbeleid onpraktisch maakte. Ze verlegden hun focus naar de vaccinatie van kwetsbare personen en de verzorging van de zieken. Enkele vooraanstaande Chinese artsen en wetenschappers hebben er al op aangedrongen hetzelfde te doen.
De grootste belemmering is het grote aantal 60-plussers dat onvoldoende gevaccineerd is. Wie beschermd wil zijn tegen ernstige ziekte of overlijden, heeft twee doses en een boosterprik van het Chinese coronavaccin nodig, het enige dat de Communistische Partij heeft goedgekeurd. Peking moedigt senioren wel aan zich te laten vaccineren, maar dwingt hen niet.
Het nul-covidbeleid werkt de vaccinatiecampagne zelfs tegen. Toen de eerste massale testronde in Peking begon, bleef het vreemd genoeg stil in een blauwe tent die was opgezet als vaccinatiepost voor senioren. Alle gezondheidswerkers moesten helpen met de tests. Song Wenxian, een kwieke 85-jarige die naar de tent was gekomen op zoek naar een tweede vaccinatie, was teleurgesteld. Haar familie heeft echter geen plannen om haar 86-jarige man, die aan een lichte vorm van dementie lijdt, in te enten. “Hij kan niet lopen en hij gaat niet naar buiten. Dus laten we hem niet inenten”, zegt mevrouw Song. De elitestatus van Peking stelt haar gerust. “Ik denk dat de leiders meer aandacht besteden aan Peking”, gelooft ze.
Kostprijs
De hoogste leider van China, Xi Jinping, lijkt te geloven dat de juiste mix van wetenschap, doorzettingsvermogen en partijgeest het virus klein zal krijgen. Op 25 april bezocht hij de Renmin Universiteit in Peking, waar hij colleges politieke ideologie bijwoonde, sprak over het “rode erfgoed” en zich koesterde in kreten van loyaliteit aan de Partij van studenten zonder mondmasker. Buitenlandse diplomaten in Peking vrezen dat Xi politiek in de weg laat staan van goed beleid. Dat vinden ook de critici van de regering.
Sommigen verwijzen naar Sjanghai. Daar placht Zhang Wenhong, een vooraanstaand arts die de stad adviseert over de covidaanpak, te zeggen dat de maatregelen het bedrijfsleven of het normale leven niet al te zeer mogen verstoren. De laatste tijd wordt hij echter overschaduwd door benoemden als Ye Caide, een beoefenaar van de traditionele Chinese geneeskunde, die van een gezondheidscentrum in Peking is opgeklommen naar een nationaal pandemiebestrijdingsteam dat toezicht houdt op Sjanghai. Ye, die van de Partij verscheidene onderscheidingen heeft gekregen voor heldhaftig vrijwilligerswerk, vertelde de staatsmedia dat de controles op de pandemie in Sjanghai moeten worden verscherpt, bijvoorbeeld door deuren uit te rusten met elektronische sensoren en zegels. Als dat de manier is waarop China zijn ‘deskundigen’ kiest, grapte iemand online, “dan brengen we zelfs ons volgende leven in lockdown door”.
Het aantal infecties in Sjanghai daalt eindelijk, maar de kostprijs van de strikte maatregelen wordt duidelijker. De buitenlanders vertrekken massaal. Veel analisten hebben hun prognoses voor de Chinese economische groei van dit jaar naar beneden bijgesteld. Beleggers hebben Chinese effecten in een recordtempo van de hand gedaan, waardoor de yuan onder druk is komen te staan.
In de hoofdstad is de sfeer echter relatief positief. Een werknemer van een massageshop in Peking wijst vragen over het inslaan van levensmiddelen van de hand. “Wij, Chinezen, maken ons pas zorgen over een crisis als die er is”, klinkt het. “Je moet in de Partij en de staat geloven, toch?” Veel inwoners van Sjanghai dachten er ooit net zo over.
De verknoeide lockdown van 25 miljoen mensen
Op sociale media is een stroom van smartphonevideo’s te zien van inwoners van Sjanghai die plaatselijke ambtenaren de huid vol schelden. Na bijna een maand in lockdown krijgen die confrontaties een donkerder toon. Mensen schreeuwen dat ze geen eten hebben, of dat de overheidsrantsoenen rot blijken te zijn wanneer ze geleverd worden. Andere inwoners filmden hoe hun buren in elkaar werden geslagen, omdat ze de pandemiecontroles negeerden.
Die zeldzame uitingen van publieke woede in het streng gecontroleerde China haalden wereldwijd de krantenkoppen. In Peking, 1.100 kilometer ten noorden van Sjanghai, vragen buitenlandse gezanten zich af of een crisis dreigt voor de Communistische Partij, en of de toenemende brutaliteit erop wijst dat de staatsmachine niet goed functioneert. Achter gesloten deuren debatteren buitenlandse diplomaten en bedrijfsleiders over de vraag of een publiek verlies van vertrouwen in de competentie van de Partij de herbenoeming van Xi Jinping tot de hoogste leider van China voor nog eens vijf jaar, of zelfs levenslang, kan bemoeilijken. Ze stellen de verkeerde vragen.
In een land met een vrije pers, een functionerende oppositie of een politiek systeem dat belang hecht aan de rechten van het individu, zouden taferelen van honger in de meest welvarende stad van het land de heersende klasse kwetsbaar maken. Maar beelden van Sjanghainezen die worden neergeknuppeld, betekenen niet dat China’s machtsapparaat niet goed werkt. Strenge, zelfs willekeurige of irrationele bevelen zijn een kenmerk van een goed werkende Communistische Partij, geen fout. In het meerderheidsstelsel van China moeten minderheden die zich tegen de wil van de Partij verzetten, worden verpletterd. Afwijkend gedrag wordt behandeld als sabotage. De woede in Sjanghai komt wellicht ook deels voort uit de schok van de plaatselijke bevolking dat ze nu eens aan de verkeerde kant van de scheidslijn tussen minderheid en meerderheid staat.
Als ze wat minder paranoïde waren, zouden de partijbonzen misschien wat gerustgesteld zijn door de klachten in Sjanghai. De burgers die tegen ambtenaren staan te schreeuwen, roepen niet op tot een revolutie. Ze eisen gewoon meer hulp van de regering. De boze stemmen in China beschuldigen de partijleiders ook niet van fouten.
De woede van het publiek vormt zelden een bedreiging voor de Chinese leiders. Dat is ze pas als rivaliserende facties in de elite ze gebruiken om de Partij slecht beleid aan te wrijven en haar aanspraak op de macht te ondermijnen. Hoe het twintigste Partijcongres verloopt voor Xi, kan afhangen van het uitschakelen van die rivalen en van de mate waarin de Partij erin slaagt anderen de zwartepiet toe te spelen als covid het land blijft teisteren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier