Broze groei in Europa bedreigd door… Duitsland

Het grootste risico voor Europa komt uit Duitsland, schrijft The Economist. Onze oosterburen, die ooit de economische krachtpatser van het continent waren, staan nu voor uitdagingen die de hele Europese groei kunnen ondermijnen.

Als een economie twee kwartalen achtereen krimpt, spreken we van een recessie. Europese beleidsmakers hopen dat twee opeenvolgende kwartalen van groei net zo veelzeggend zijn. Op 14 augustus werd bekend dat de economie van de Europese Unie in het tweede kwartaal opnieuw met 0,3 procent was gegroeid tegenover het voorgaande kwartaal. Hoewel dat met de maatstaven van de Amerikaanse economie weinig indruk maakt, brengt het wel verlichting, na meer dan een jaar van stilstand.

Er is nog meer goed nieuws. De Europese werkgelegenheid blijft groeien, zij het trager dan voorheen. Ook de lonen stijgen sneller dan de inflatie, wat de levensstandaard doet toenemen. In Nederland, waarvan de meest actuele arbeidsmarktgegevens beschikbaar zijn, stegen de collectief onderhandelde lonen in juli met 7 procent, tweemaal zo snel als de inflatie. Ook in Duitsland zijn de door de vakbonden onderhandelde lonen sterk gestegen. Ondanks die ontwikkelingen voelde de Europese Centrale Bank (ECB) zich toch zeker genoeg om in juni de rente te verlagen, met nog een verlaging in september in het vooruitzicht.

Toch is het te vroeg om victorie te kraaien. Het continent staat voor meerdere uitdagingen die het optimistische beeld kunnen vertroebelen. De vraag lijkt bijvoorbeeld minder sterk dan de groeicijfers doen vermoeden, wat duidelijk wordt in de bouwsector. De huurprijzen stijgen fors in populaire Europese steden als Athene, Berlijn en Madrid, met zo’n 10 procent per jaar. Ook dalende rentevoeten zouden de vastgoedprijzen vooruit moeten stuwen. Toch zit het vertrouwen van de bouwers momenteel op een dieptepunt, om redenen die nog niet geheel duidelijk zijn.

Ondanks de stijgende inkomens blijft een opleving van de consumptie vooralsnog uit. “We zien nog geen substantiële toename van de binnenlandse vraag”, merkt Clemente De Lucia van Deutsche Bank op. Veel huishoudens zetten het extra geld liever op hun spaarrekening. Een afkoelende arbeidsmarkt kan de bestedingslust verder temperen. Zoals Davide Oneglia van TS Lombard opmerkt, is de aanwervingsactiviteit in de dienstensector — de afgelopen jaren de belangrijkste motor voor werkgelegenheid — aan het afnemen.

Handelsstrijd met China

Van de overheden hoeven weinig stimuleringsmaatregelen verwacht te worden. In Duitsland is er opnieuw felle discussie over de begrotingsregels, wat waarschijnlijk tot bezuinigingen zal leiden. Frankrijk en Italië zitten beiden in een procedure die de Europese Commissie inzet tegen de meest hardnekkige overtreders van haar begrotingsregels. Het begrotingsbeleid zal daardoor de komende jaren eerder een rem vormen op de groei.

Dan is er nog de kwestie-Duitsland. Sinds 2019 heeft de Duitse economie nauwelijks groei laten zien. Recente cijfers tonen een daling van 4,4 procent van de export in juni, vergeleken met een jaar eerder, en de vooruitzichten zijn somber. Industriële bedrijven die niet tijdig gemoderniseerd zijn, worden nu ingehaald door goedkope elektrische voertuigen uit China. Ook op lange termijn ziet het er niet rooskleurig uit: na Litouwen zal geen enkel land binnen de OESO relatief gezien meer werknemers verliezen aan pensionering dan Duitsland. De economische problemen van het land zullen onvermijdelijk een zware wissel trekken op de groei in heel Europa.

Tot overmaat van ramp zullen Europa’s handelspartners geen redding brengen. De Amerikaanse vraag, hoewel nog altijd robuust, begint af te zwakken en de Chinese economie kampt met ernstige problemen, die het land probeert op te lossen met subsidies voor de maakindustrie. Mocht Donald Trump opnieuw verkozen worden, dan zullen handelsoorlogen — zowel trans-Atlantisch als tussen de Verenigde Staten en China — de situatie verder verslechteren. De handelsstrijd met China is al ingezet: het land bereidt zich voor om de Europese Unie aan te klagen bij de Wereldhandelsorganisatie vanwege de verhoging van de invoerrechten op elektrische voertuigen.

Voorlopig lijkt Europa zacht te landen, ook al is de economie nooit echt van de grond gekomen. De inflatie is gedaald tot 2,5 procent, net boven het doel van de ECB, en er is sprake van twee opeenvolgende kwartalen van groei. Toch zouden de beleidsmakers in de eurozone voorzichtig moeten blijven. Er liggen nog veel gevaren op de loer voordat er echt reden is tot juichen.