‘Bij fraudebestrijding hoort ook rechtsbescherming van belastingplichtigen’

‘Waarom is er nog steeds geen Comité F waar de belastingplichtige ongeoorloofde controlepraktijken van de fiscale administratie kan aankaarten?’. Dat vraagt Michel Maus, advocaat en hoogleraar fiscaal recht.

Vorige week bereikte de Vivaldi-regering een akkoord over het tweede actieplan tegen fiscale en sociale fraude van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V). Het plan kadert in de ambitie van de regering om vanaf 2024 jaarlijks 1 miljard euro extra inkomsten te generen met de aangescherpte strijd tegen fraude. Om dat doel te bereiken worden enkele opmerkelijke initiatieven gelanceerd.

Vooreerst voorziet de regering in de mogelijkheid voor de fiscale administratie om via dwangsommen bedrijven te verplichten toegang te verlenen tot gebouwen en digitale gegevens. De minister stelt dat “de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) wel vaker geconfronteerd wordt met bedrijven die bij een inval de elektriciteit afzetten om de toegang tot computers onmogelijk te maken”. Dat discussies over de toegang tot computers meestal betrekking hebben op het feit dat de fiscale administratie, naast boekhoudkundige stukken, ook de privégegevens van de belastingplichtige wil aftappen, is de minister ontgaan.

Daarnaast voorziet het actieplan in een verlenging van de fiscale onderzoeks- en aanslagtermijnen. Tot nu kon de fiscus bij aanwijzingen van fraude zeven jaar teruggaan om belastingplichtigen te controleren en te taxeren. Die termijn wordt opgetrokken tot tien jaar en zal niet enkel gelden bij aanwijzingen van fraude, maar ook voor complexe, grensoverschrijdende aangiftes met bijvoorbeeld internationale transacties en juridische constructies.

Dat de regering oog heeft voor fraudebestrijding is te begrijpen. Maar we kunnen wel een paar kanttekeningen plaatsen bij het beleid van de Vivaldi -regering, die in hetzelfde bedje ziek is als de regering-Michel en -Di Rupo. Om te beginnen probeert de regering haar doelstelling van 1 miljard euro per jaar enkel te bereiken via repressie. Ze blijkt geen oog te hebben voor fraudepreventie en lijkt niet geneigd stil te staan bij de oorzaken van fiscale fraude en die aan te pakken. Het gaat in hoofdzaak om de hoge belastingdruk en de ongelijke verdeling ervan. Die twee factoren vormen de katalysator voor de zwarte economie, die volgens de jaarlijkse studie van professor Friedrich Schneider, in ons land in 2021 16,1 procent van het bruto binnenlands product bedroeg. Dat is een pak hoger dan in onze buurlanden.

De regering blijkt ook doofstom en stekeblind te zijn voor de fiscale rechtsbescherming. Ja, er zijn belastingplichtigen die fraude plegen, maar er zijn evengoed fiscale ambtenaren die zich bezondigen aan misbruik, zoals het niet respecteren van de wettelijke grenzen van hun onderzoeksbevoegdheden of de schending van het beroepsgeheim. Tegen zulke vormen van misbruik heeft de belastingplichtige bijna geen verhaal. Nochtans voorziet het regeerakkoord erin dat moet worden ingezet op ‘taxificatie’: “Er zal een fiscaal charter worden ingesteld, evenals een gedragscode inzake wederzijds respect en professionalisme om de betrekkingen tussen de fiscale controlediensten en de ondernemers in het kader van de fiscale controles en fraudebestrijdingsprocedures te verbeteren”, maar daar is nog niets van in huis gekomen. Waarom is er nog bijvoorbeeld steeds geen Comité F waar de belastingplichtige ongeoorloofde controlepraktijken van de fiscale administratie kan aankaarten?

En wat met het rechtsherstel als vaststaat dat de fiscale administratie op een ongeoorloofde manier in het bezit is gekomen van fiscaal bewijsmateriaal? Nu stelt de rechtspraak dat onrechtmatig verkregen bewijs door de fiscale administratie zonder meer kan worden gebruikt, tenzij in zeer uitzonderlijke omstandigheden. Hier zouden stappen kunnen worden gezet om te voorzien in rechtsherstel bij onrechtmatig verkregen bewijs, bijvoorbeeld door de bewijsuitsluiting of een lagere sanctionering.

Checks-and-balances, daar draait het om. Althans in een rechtstaat die naam waardig.