‘Beschaamd om Europeaan te zijn’

Blijkbaar heeft Europa meer recht op vaccins dan een ander. Dat is de perceptie. Daar sta je dan met je moreel kompas, zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Voor het eerst in mijn leven ben ik beschaamd om Europeaan te zijn. De reden? Het dreigement van de Europese Commissie om de uitvoer van vaccins te blokkeren naar landen buiten de Europese Unie. Mocht Donald Trump nog in het Witte Huis zitten en hij zou zoiets hebben bevolen, dan was het dak er afgegaan. Terecht. Vaccinnationalisme is verwerpelijk. Of het dreigement uitgevoerd wordt of niet, doet niet eens ter zake. Zoiets bedenk je niet, zeg je niet en doe je niet. Dit is de grootste blunder die Europa in jaren heeft gemaakt.

De oorzaken van de Europese kramp zijn niet ver te zoeken. Het is een combinatie van frustratie en angst voor de kiezer. Europa is nog volop de brexit aan het verteren. Dat uitgerekend het Verenigd Koninkrijk veel sneller en wendbaarder is gebleken dan de eerbiedwaardige, logge Europese instellingen, frustreert enorm. Het kan zijn dat Europa zijn huiswerk beter maakt en betere prijzen onderhandelt. Maar wij zijn te traag en Boris Johnson is sneller. Alleen dat beeld blijft hangen. Onderschat ook de positie van Duitsland niet. De coronacijfers zijn daar niet goed. Ursula von der Leyen is rechtstreeks vanuit de regering-Merkel naar de Europese Commissie gekatapulteerd. Haar ploeg laat geen doortastende indruk na. Hoogst ongelukkig is dat in een verkiezingsjaar waarin bovendien de post van bondskanselier op het spel staat.

De Europese kramp is onbegrijpelijk als je naar de ware aard van het coronavirus kijkt. Trends beantwoordt deze week twaalf pertinente vragen over onze toekomst na en met corona. Een van die vragen gaat over het virus zelf. Gaat het ooit weg? Komt er wereldwijde groepsimmuniteit? Het antwoord is ontnuchterend. Wereldwijde groepsimmuniteit zal nog heel lang op zich laten wachten. En dan nog zal het virus – wellicht in afgezwakte vorm – onder ons blijven. Ondertussen blijft het risico op nieuwe, meer besmettelijke varianten reëel. In mooi Engels zeg je dan: ” We’re in this together.” Je kúnt niet anders dan solidair zijn. Bovendien ondermijnt de Europese Commissie met haar vaccinnationalisme haar voornaamste kracht. Europa heeft twee troeven: zijn welvarende interne markt en een zekere soft power. Op ons best – zoals met de Green Deal – zijn we een soort moreel kompas in een harde wereld. De manier waarop Europa de jongste jaren de vluchtelingencrisis heeft aangepakt, hielp al niet. Maar dit doet de deur dicht. Blijkbaar heeft Europa meer recht op vaccins dan een ander. Dat is de perceptie. Daar sta je dan met je moreel kompas.

Nochtans ligt er een enorm dankbare taak op Europa te wachten. Wereldwijd duwt corona minstens honderd miljoen mensen terug in de extreme armoede, waar ze dankzij de economische groei van de jongste decennia langzamerhand waren uitgeraakt. Het is een humanitaire ramp waar vrijwel niemand over spreekt. De beste garantie om die mensen er opnieuw bovenop te helpen, is hun economie op sleeptouw te nemen en hen perspectief te bieden. Het is fantastisch dat de eerste vaccins na nauwelijks een jaar op de markt zijn. Een echt politiek signaal zou de wereldwijde bescherming even drastisch kunnen versnellen. Dat doe je door massaal te investeren in onderzoeksprogramma’s naar robuuste vaccins die ook in kwetsbare landen makkelijk inzetbaar zijn. Dat doe je door simultaan te investeren in voldoende capaciteit om die vaccins snel te produceren zodra ze ontwikkeld zijn. Net zoals je dat hebt gedaan voor de eerste vaccins die nu op de markt zijn. Dat doe je ook door kennis te delen en samen vaccinatiestrategieën op maat te ontwikkelen. Het is een kwestie van prioriteiten te stellen, van mensen aan te moedigen en middelen te mobiliseren. Maar zoals in elke crisis is daar echt moreel leiderschap voor nodig. De hele wereld kijkt er reikhalzend naar uit.