Barack Obama in Puurs: ‘Europa draagt niet bij tot zijn defensie zoals de welvaart van Europa dat toelaat’

Ondernemend Vlaanderen hing zondagavond een uur lang aan de lippen van Barack Obama. De gewezen president van de Verenigde Staten deelde honderduit zijn visie over de NAVO, over Donald Trump zonder die bij naam te noemen, over de uitdagingen van de wereldeconomie, over de doorbraak van artificiële intelligentie en over het belang om aan de waan van de dag te ontsnappen.

Het rockstergehalte van Barack Obama, de ondernemersbranie van Jürgen Ingels en een gemakkelijk te beveiligen locatie. Meer was er gisteren niet nodig om in het pop-uptheater van Studio 100 in Puurs een uniek netwerkevent bij zondags gebak te organiseren. Jürgen Ingels haalde de gewezen president van de Verenigde Staten naar België, naar verluidt voor 650.000 euro, om het technologiefestival FTI SuperNova te lanceren. Als drijvende kracht achter SuperNova mocht Jürgen Ingels de president één uur en zeven minuten interviewen.

Obama is in Europa nog altijd een superster. Charisma te koop. Een staande ovatie bij de entree en het vertrek. Een uur lang aandachtige stilte. Veel appreciatie op de aansluitende receptie. “Het is een belevenis om Obama live bezig te horen. Zijn visie gaat bijzonder breed en hij polariseert niet”, verwoordt een CEO het gevoel in de zaal. “Maar misschien mocht de inhoud iets kruidiger. In een vraaggesprek kwamen de boodschappen minder mobiliserend over dan in de wervende speech”, zegt een andere ondernemer.

Obama over de NAVO

Over de hete politieke hangijzers, de nakende verkiezingen in de VS en de geopolitieke instabiliteit hield de voormalige president zich in, zonder deze thema’s volledig uit de weg te gaan. Barack Obama: “Het Amerikaanse Congres aarzelt met de goedkeuring van een nieuw steunpakket voor Oekraïne. Ik hoop nog altijd dat die steun er toch komt. Maar binnen de NAVO moet er ook wat veranderen. Denk aan de financiering. Europa draagt niet bij tot zijn defensie zoals de welvaart van Europa dat toelaat. Dat is een legitieme bezorgdheid, maar een kleine bezorgdheid. Onze basisinfrastructuur van een democratie, van een markteconomie gebaseerd op regels, van vrije meningsuiting, van een geloof in mensenrechten, en van een welvaarsstaat bindt ons samen. Aan beide kanten van de Atlantische Oceaan staan die principes onder druk. Als we onze toewijding tot die principes verliezen, komen we in de problemen.”

Obama over Trump

De presidentsverkiezingen in de VS, die hoogstwaarschijnlijk een nieuw duel worden tussen de Republikein Donald Trump en de zittende Democratische president Joe Biden, kwamen kort aan bod. Democraat Obama noemde Trump niet bij naam, maar de boodschap was duidelijk. Obama: “Ik veracht de politieke programma’s van een aantal heel rechtse populisten in Europa en de VS. Namen noem ik niet, maar mijn opvolger hoort daarbij. Ze kunnen goed een verhaal vertellen, maar ze vertellen een slecht verhaal. Hun verhaal leidt naar de ondergang, maar ze weten hoe ze hun verhaal moeten brengen. Ze weten hoe ze angst, woede en ongenoegen moeten zaaien. Ze weten hoe ze mensen kunnen bereiken die zich onzeker voelen door de globalisering van de economie, door massamigratie en andere onzekerheden in deze snel veranderende wereld.”

Obama over de wereldeconomie

Jürgen Ingels sneed tijdens het gesprek ook een aantal economische thema’s aan. Wat zijn bijvoorbeeld de grootste uitdagingen voor de wereldeconomie de volgende jaren? Barack Obama: “Het is nuttig te onthouden dat de wereldeconomie zich verrassend veerkrachtig toonde tijdens en na de coronapandemie, wat traumatisch was. De daaropvolgende inflatiegolf was beheersbaar, zeker in vergelijking met de financiële crisis van 2008. Toen lag een economische depressie op de loer. Nu is de wereldeconomie beter genezen van covid dan we aan het begin van de pandemie voor mogelijk hielden. De grote uitdagingen nu? Dat is op de eerste plaats de ongeziene uitdaging om over te schakelen van fossiele naar hernieuwbare energie. We boeken vooruitgang, maar er is nog veel te doen. Heel wat andere uitdagingen, zoals migratie, de voedselvoorziening of het lot van kuststeden, hangen af van het succes van de strijd tegen de klimaatverandering.”

“Een tweede uitdaging is de doorbraak van artificiële intelligentie (AI). De meeste mensen onderschatten nog de diepgang van de veranderingen die bezig zijn. AI sijpelt in alle aspecten van ons leven binnen. De kracht van AI neemt exponentieel toe. Heel wat economische activiteiten staan voor een revolutie. Als we AI correct oogsten, zal dat onze productiviteit een enorme boost geven. Maar AI zal ook voor een ongeziene ontwrichting zorgen op de arbeidsmarkt. Deze keer komen ook de jobs van mensen met grote vaardigheden in gevaar. Zelfs het werk van gewone computerprogrammeurs kan worden vervangen door AI. Als individu zal je het verschil moeten maken met creativiteit en beoordelingsvermogen. We zullen ons ook als maatschappij moeten aanpassen. De technologische revolutie versnelt de ontwikkeling van een ‘winner-take-all economy’. Als je de beste bent in iets, kan je meteen de wereldmarkt domineren. Dat is heel goed voor mensen die heel goed zijn. Maar gewone mensen worden plots geconfronteerd met die internationale concurrentie. Op een gegeven ogenblik gaan we als maatschappij keuzes moeten maken over de link tussen werken en inkomen. Mogelijk moeten we het aantal uren herzien dat we als voltijds werk beschouwen.”

“Een derde uitdaging voor de wereldeconomie is de verdediging van een systeem gebaseerd op regels die grotendeels na de Tweede Wereldoorlog het licht zagen. De markteconomie kan niet verder zonder die regels. Zelfs het economische mirakel in China was enkel mogelijk omdat China het raamwerk overnam dat de VS en Europa ontworpen hebben. Dat hele systeem rust op vertrouwen binnen en tussen landen. Sommige CEO’s of technologiegoeroes in Silicon Valley zijn fel gekant tegen overheidsinmenging, maar ik wens ze veel succes als ze zaken willen doen in een land met een zwakke overheid.”

Obama over technologie

In de setting van de technologiebeurs FTI SuperNova verdiende het thema technologie uiteraard extra aandacht. Waarom tellen de VS zoveel technologische kampioenen als Apple, Facebook of Google, vroeg Jürgen Ingels aan Barack Obama. “Onze talrijke onderzoeksuniversiteiten horen bij de beste in de wereld. Daarnaast zijn we er niet vies van om fundamenteel onderzoek toe te passen en te commercialiseren. En we hebben durfkapitaal dat bereid is om risicovolle start-ups te financieren, want het zijn niet de banken die voor dat startkapitaal kunnen zorgen. We mogen dat ecosysteem echter niet vanzelfsprekend vinden. De durfkapitalisten nemen iets minder risico en mikken meer op gegarandeerde succesverhalen. Tot slot is de openheid voor migratie een van de grootste sterktes van de VS, zeker als je kijkt naar de herkomst van de oprichters van veel start-ups. Mijn opvolger (Donald Trump, nvdr) liet verstaan dat die mensen niet langer welkom zijn. Dat is een ramprecept. We kunnen uiteraard het debat voeren om ervoor te zorgen dat de immigratie in de VS ordelijk verloopt en dat mensen zich integreren. Ik suggereer niet dat open grenzen het antwoord zijn, maar talent aantrekken is altijd een van onze sterktes geweest in de VS.”

Obama over leiderschap

Tot slot, welke lessen leerde Barack Obama als president, wilde Jürgen Ingels weten. Obama: “Ik heb geleerd het presidentschap te zien als een aflossingsrace. Als president heb je hooguit acht jaar en dan ben je uitgespeeld. Je hebt dus niet veel tijd. En je erft wat je voorganger achterlaat. In mijn geval waren dat in 2009 oorlogen en een financiële crisis. Je probeert dat te fiksen, je neemt wat eigen initiatieven en dan geef je het stokje zo goed mogelijk door. Een andere les die ik leerde, en die les geldt voor elke bedrijfsleider of iedereen met verantwoordelijkheid, is om niet de waan van de dag achterna te hollen. Hou de ogen op de langetermijndoelen en de missie van je organisatie. Ik keek als president nooit naar het televisienieuws. Mijn medewerkers deden de tv uit als ik de kamer binnenstapte, omdat de nieuwsindustrie de zaken oppookt. Ze overdrijven als het goed gaat, en ze overdrijven als het slecht gaat. Voel je niet de slimste van het pak als het goed gaat, en kruip niet in een hoekje als het fout gaat. Weet dat het op en af gaat. Vraag je af wat de trend is en waar jij bent. Ben je nog gefocust op je Noordster? In de VS maken heel wat beursgenoteerde bedrijven de fout om op korte termijn te denken, omdat ze op kwartaalbasis moeten rapporteren. Ze investeren te weinig in enorme opportuniteiten op lange termijn, en te veel in zaken die kort gewin opleveren. De waan van de dag achterna lopen is slecht voor zaken, slecht voor de politiek en slecht voor het leven. Ik geef mijn dochters hetzelfde advies.”

Obama over Star Trek

Als uitsmijter gooide Jürgen Ingels de president nog een aantal dilemma’s voor de voeten. Bier of wijn? “Wodka, of misschien tequila”, antwoordt Obama. Star Trek of Star Wars: “Star Trek”, zegt Obama zonder aarzelen, waarbij hij met de vingers het V-teken van Spock maakt, wat staat voor ‘live long and prosper‘.